Në Syfyr me Pejgamberin s.a.v.s
Pejgamberi a.s. gjithmonë ngrihej në syfyr dhe e quante atë ""الغداء المبارك drekë e bekuar
Kështu, në një hadith që transmeton hazreti Aisheja r.a., thuhet që Pejgamberi a.s. të ketë thënë:
"قربي إلينا الغداء المبارك" يعني "السحور”
"Na e ofro neve drekën e bekuar (ka për qëllim syfyrin)". Dhe ka ndodhur që Aisheja r.a. të mos ketë çfarë t'i vejë përpara veç dy kokrra hurma.
Pejgamberi a.s. i porosiste gjithnjë sahabët që të ngrihen në syfyr duke u thënë:
"تسحروا فإن في السحور بركة" (متفق عليه)
"Hani syfyr sepse në të ka bereqet"
Nesaiu transmeton se Resulull-llahi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
عليكم بغداء السحور فإنه هو الغداء المبارك""
"Mos e leni ngrënien e syfyrit ngaqë është drekë e bekuar".
Dhe nga Ebi Seidi transmetohet që Pejgmberi a.s. të ketë thënë:
السحور كله بركة فلا تدعوه، و لو أن يتجرع أحدكم جرعة ماء، فان الله عز و جل و ملائكته يصلون على المتسحرين" (رواه أحمد) و قال: "يرحم الله المتسحرين""
"Syfyri i tërë është bereqet, prandaj mos e leni atë, qoftë edhe sikur ndonjëri prej jush të pijë edhe një pikë ujë, ngaqë Allahu xh.sh. dhe meleqtë bëjnë salavat, luten dhe dëshirojnë çdo të mirë për ata që ngrihen dhe hanë syfyrin". (E transmeton Ahmedi) Dhe ka thënë: "Allahu bën rahmet mbi ata që hanë syfyr".
Ndersa nga Sahihu i Muslimit kemi:
أن عائشة رضي الله عنها سئلت عن رجلين أحدهما يعجل الافطار و يؤخر السحور، و الآخر يؤخر الافطار و يعجل السحور، فقالت: " أيهما الذي يعجل الافطار و يؤخرالسحور؟ قيل لها: هو عبد الله بن مسعود. قالت: كذلك كان رسول الله (ص) يصنع"
"Hazreti Aisheja r.a. u pyet për dy persona: njëri prej tyre shpejtonte iftarin dhe vononte syfyrin; kurse tjetri bënte të kundërtën, vononte iftarin dhe shpejtonte syfyrin. Përgjigjja e saj qe: "Cili prej tyre shpejton iftarin dhe vonon syfyrin?" iu tha: "Ai është Abdullah Bin Mesudi." Tha ajo: "Kështu vepronte edhe Pejgamberi a.s.". Pra, ka qenë traditë e Resulullahut që të vononte syfyrin.
Kjo transmetohet edhe në hadithin e Ebi Derdas r.a. ku urdhërohet e thuhet:
"تسحروا آخر الليل"
"Bëni syfyr në fund të natës". Pra, është mirë të vonohet syfyri.
Pejgamberi a.s. bënte syfyr e pastaj dilte për të falur namazin e sabahut.
Kështu, në Sunenin e Ahmedit transmetohet nga Bilali që të ketë thënë:
أتيت النبي (ص) أؤذنه بالصالاة، و هو يريد الصيام فشرب، ثم ناولني و خرج الى الصلاة. و هذا قبل الفجر، لحديث أنس في الصحيحين: "ان بلالا يؤذن بالليل فكلوا و اشربوا حتى ينادي ابن أم مكتوم" و كان ابن أم مكتوم رجلا أعمى لا يؤذن حتى يقال له: أصبحت أصبحت.
"Shkova te Pejgamberi a.s. që të thërras ezanin për namaz (të sabahut). Ai dëshironte të agjëronte prandaj piu (ujë). Pastaj më dha edhe mua dhe doli që të falej. Dhe kjo ndodhi para sabahut (agimit)."
Kjo mbështetet edhe me hadithin e Enesit r.a. në Sahihajn ku thuhet:
"Vërtetë Bilali po e thërret ezanin natën (pa u gdhirë); prandaj hani e pini derisa të thërrasë ezanin Ibnu Ummi Mektumi". Dhe Ibn Ummi Mektumi i verbër nuk e thërriste ezanin derisa nuk i thoshin: "Gdhiu (zbardhi dita), gdhiu".
Koha mes syfyrit dhe namazit është përcaktur në një hadith, që transmetohet nga Zejd Ibën Thabiti r.a., i cili ka thënë:
"تسحرنا مع رسول الله (ص) ثم قمنا إلى الصلاة. قال أنس: كم بينهما؟ قال: قدر خمسين آية" (متفق عليه)
"Hëngrëm syfyr me Pejgamberin a.s. pastaj u ngritëm për t'u falur”. Tha Enesi: "Sa kohë kishte kaluar mes dy vakteve (të ngrënit dhe faljes)? Iu tha: "Aq sa të këndohen 50 ajete (të Kur'anit-koha që duhet për të lexuar 50 ajete)".
Me këtë është përcaktuar edhe koha nga çasti i mbarimit të të ngrënit dhe faljes së sabahut (namazit të agimit), e cila, sipas mendimit të dijetarëve duhet të jetë rreth 18 minuta. Se sa e lëvdueshme është të respektohet kjo kohë, e mësojmë më së miri nga hadithi që vijon, ku citohen fjalët e Profetit a.s. që ai ka thënë:
"لا تزال أمتي بخير ما أخروا السحور و عجلوا الفطر" (رواه أحمد) و في رواية: "لا يزال الناس" أو "الدين"
"Do të vazhdojë të jetë në hajër (rrugë e mbarë) umeti im përderisa të shpejtojë iftarin dhe vonojë syfyrin".
Pejgamberi a.s., gjithashtu, ka tërhequr vëmendjen për sekretet dhe të mirat e syfyrit:
1. Në të ka bereqet, siç thamë më parë.
2. Syfyri është ai që e dallon agjërimin tonë nga të Ehli Kitabëve (para periudhës së Muhamedit a.s.). Transmetohet në Sahihajn nga Amr Ibnu-l-Asi që Pejgamberi a.s. të ketë thënë:
"إن فصل ما بين صيامنا و صيام أهل الكتاب أكلة السحور"
"Ajo që e dallon agjërimin tonë nga ai i Ehli Kitabëve (pasuesve të librave të shpallur) është të ngrënit e syfyrit".
3. Syfyri ndihmon që të agjërohet më lehtë. Kjo argumentohet me thënien e Ibni Abasit tek Ibni Maxheja, ku përmendet porosia e Pejgamberit a.s.:
"استعينوا بطعام السحور على صيام النهار و بقيلولة النهار على قيام الليل"
"Ndihmohuni me ngrënien e syfyrit për agjërimin e ditës dhe me gjumin e mesditës për namazin (lutjet) e natës"
Në syfyr nuk duhet ngrënë shumë, por të fitohet fadileti dhe bereqeti i syfyrit, qoftë edhe me pak ushqim ose ujë.
Për këtë kemi fjalët e Pejgamberit a.s. në një hadith që transmetohet nga Xhabiri r.a., në të cilin thuhet:
"من أراد أن يصوم فليتسهربشئ" (رواه أحمد)
"Ai që dëshiron të agjërojë le të bëjë syfyr me diçka"Ose hadithi tjetër:
"نعم سحور المؤمن التمر"
"Sa i lëvduar është ai syfyr që e bën besimtari me hurma”. Ndërsa në një hadith që transmeton Enesi thuhet:
"تسحروا و لو بجرعة ماء"
"Bëni syfyr, qoftë edhe me pak ujë".
Kështu, në një hadith që transmeton hazreti Aisheja r.a., thuhet që Pejgamberi a.s. të ketë thënë:
"قربي إلينا الغداء المبارك" يعني "السحور”
"Na e ofro neve drekën e bekuar (ka për qëllim syfyrin)". Dhe ka ndodhur që Aisheja r.a. të mos ketë çfarë t'i vejë përpara veç dy kokrra hurma.
Pejgamberi a.s. i porosiste gjithnjë sahabët që të ngrihen në syfyr duke u thënë:
"تسحروا فإن في السحور بركة" (متفق عليه)
"Hani syfyr sepse në të ka bereqet"
Nesaiu transmeton se Resulull-llahi sal-lallahu alejhi ve sel-lem ka thënë:
عليكم بغداء السحور فإنه هو الغداء المبارك""
"Mos e leni ngrënien e syfyrit ngaqë është drekë e bekuar".
Dhe nga Ebi Seidi transmetohet që Pejgmberi a.s. të ketë thënë:
السحور كله بركة فلا تدعوه، و لو أن يتجرع أحدكم جرعة ماء، فان الله عز و جل و ملائكته يصلون على المتسحرين" (رواه أحمد) و قال: "يرحم الله المتسحرين""
"Syfyri i tërë është bereqet, prandaj mos e leni atë, qoftë edhe sikur ndonjëri prej jush të pijë edhe një pikë ujë, ngaqë Allahu xh.sh. dhe meleqtë bëjnë salavat, luten dhe dëshirojnë çdo të mirë për ata që ngrihen dhe hanë syfyrin". (E transmeton Ahmedi) Dhe ka thënë: "Allahu bën rahmet mbi ata që hanë syfyr".
Ndersa nga Sahihu i Muslimit kemi:
أن عائشة رضي الله عنها سئلت عن رجلين أحدهما يعجل الافطار و يؤخر السحور، و الآخر يؤخر الافطار و يعجل السحور، فقالت: " أيهما الذي يعجل الافطار و يؤخرالسحور؟ قيل لها: هو عبد الله بن مسعود. قالت: كذلك كان رسول الله (ص) يصنع"
"Hazreti Aisheja r.a. u pyet për dy persona: njëri prej tyre shpejtonte iftarin dhe vononte syfyrin; kurse tjetri bënte të kundërtën, vononte iftarin dhe shpejtonte syfyrin. Përgjigjja e saj qe: "Cili prej tyre shpejton iftarin dhe vonon syfyrin?" iu tha: "Ai është Abdullah Bin Mesudi." Tha ajo: "Kështu vepronte edhe Pejgamberi a.s.". Pra, ka qenë traditë e Resulullahut që të vononte syfyrin.
Kjo transmetohet edhe në hadithin e Ebi Derdas r.a. ku urdhërohet e thuhet:
"تسحروا آخر الليل"
"Bëni syfyr në fund të natës". Pra, është mirë të vonohet syfyri.
Pejgamberi a.s. bënte syfyr e pastaj dilte për të falur namazin e sabahut.
Kështu, në Sunenin e Ahmedit transmetohet nga Bilali që të ketë thënë:
أتيت النبي (ص) أؤذنه بالصالاة، و هو يريد الصيام فشرب، ثم ناولني و خرج الى الصلاة. و هذا قبل الفجر، لحديث أنس في الصحيحين: "ان بلالا يؤذن بالليل فكلوا و اشربوا حتى ينادي ابن أم مكتوم" و كان ابن أم مكتوم رجلا أعمى لا يؤذن حتى يقال له: أصبحت أصبحت.
"Shkova te Pejgamberi a.s. që të thërras ezanin për namaz (të sabahut). Ai dëshironte të agjëronte prandaj piu (ujë). Pastaj më dha edhe mua dhe doli që të falej. Dhe kjo ndodhi para sabahut (agimit)."
Kjo mbështetet edhe me hadithin e Enesit r.a. në Sahihajn ku thuhet:
"Vërtetë Bilali po e thërret ezanin natën (pa u gdhirë); prandaj hani e pini derisa të thërrasë ezanin Ibnu Ummi Mektumi". Dhe Ibn Ummi Mektumi i verbër nuk e thërriste ezanin derisa nuk i thoshin: "Gdhiu (zbardhi dita), gdhiu".
Koha mes syfyrit dhe namazit është përcaktur në një hadith, që transmetohet nga Zejd Ibën Thabiti r.a., i cili ka thënë:
"تسحرنا مع رسول الله (ص) ثم قمنا إلى الصلاة. قال أنس: كم بينهما؟ قال: قدر خمسين آية" (متفق عليه)
"Hëngrëm syfyr me Pejgamberin a.s. pastaj u ngritëm për t'u falur”. Tha Enesi: "Sa kohë kishte kaluar mes dy vakteve (të ngrënit dhe faljes)? Iu tha: "Aq sa të këndohen 50 ajete (të Kur'anit-koha që duhet për të lexuar 50 ajete)".
Me këtë është përcaktuar edhe koha nga çasti i mbarimit të të ngrënit dhe faljes së sabahut (namazit të agimit), e cila, sipas mendimit të dijetarëve duhet të jetë rreth 18 minuta. Se sa e lëvdueshme është të respektohet kjo kohë, e mësojmë më së miri nga hadithi që vijon, ku citohen fjalët e Profetit a.s. që ai ka thënë:
"لا تزال أمتي بخير ما أخروا السحور و عجلوا الفطر" (رواه أحمد) و في رواية: "لا يزال الناس" أو "الدين"
"Do të vazhdojë të jetë në hajër (rrugë e mbarë) umeti im përderisa të shpejtojë iftarin dhe vonojë syfyrin".
Pejgamberi a.s., gjithashtu, ka tërhequr vëmendjen për sekretet dhe të mirat e syfyrit:
1. Në të ka bereqet, siç thamë më parë.
2. Syfyri është ai që e dallon agjërimin tonë nga të Ehli Kitabëve (para periudhës së Muhamedit a.s.). Transmetohet në Sahihajn nga Amr Ibnu-l-Asi që Pejgamberi a.s. të ketë thënë:
"إن فصل ما بين صيامنا و صيام أهل الكتاب أكلة السحور"
"Ajo që e dallon agjërimin tonë nga ai i Ehli Kitabëve (pasuesve të librave të shpallur) është të ngrënit e syfyrit".
3. Syfyri ndihmon që të agjërohet më lehtë. Kjo argumentohet me thënien e Ibni Abasit tek Ibni Maxheja, ku përmendet porosia e Pejgamberit a.s.:
"استعينوا بطعام السحور على صيام النهار و بقيلولة النهار على قيام الليل"
"Ndihmohuni me ngrënien e syfyrit për agjërimin e ditës dhe me gjumin e mesditës për namazin (lutjet) e natës"
Në syfyr nuk duhet ngrënë shumë, por të fitohet fadileti dhe bereqeti i syfyrit, qoftë edhe me pak ushqim ose ujë.
Për këtë kemi fjalët e Pejgamberit a.s. në një hadith që transmetohet nga Xhabiri r.a., në të cilin thuhet:
"من أراد أن يصوم فليتسهربشئ" (رواه أحمد)
"Ai që dëshiron të agjërojë le të bëjë syfyr me diçka"Ose hadithi tjetër:
"نعم سحور المؤمن التمر"
"Sa i lëvduar është ai syfyr që e bën besimtari me hurma”. Ndërsa në një hadith që transmeton Enesi thuhet:
"تسحروا و لو بجرعة ماء"
"Bëni syfyr, qoftë edhe me pak ujë".
O Allah, na mëshiro
O Allah, na mëshiro ``Në ditën kur ka fytyra që zbardhen dhe ka fytyra që nxihen…`` (Ali Imran: 106).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur nuk bën dobias malli, as fëmijet`` (Esh-shuara: 88).
O Allah, na mëshiro ``…në ditën e prezantimit të dëshmive. `` (Gafir: 51).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur do t’i kapim me atë rrëmbimin Tonë të fuqishëm e do t’i hakmerremi. ``(Ed-duhan: 16).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur Ne xhehenemit i themi: ``A je mbushur?`` E ai thotë: ``A ka ende?`` (Kaf: 30).
O Allah, na mëshiro kur `` Dhe vëni veshin thirrësit kur thërret nga ndonjë vend i afërt`` (Kaf: 41).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur e dëgjojnë thirrjen për të vërtetën (ringjalljen), e ajo është dita e daljes (prej varrezave). (Kaf: 42).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur me ata hapet toka, e ata nguten (për vendtubim)... (Kaf: 44).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur qielli bën një tronditje të fortë. Dhe Kodrat të shkulen nga vendi, e të ecin`` (Tur: 9-10).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi…`` (En-Nebe‘: 38).
O Allah, na mëshiro ``Ditën që vrullshëm bëhet dridhja. Që pas saj pason tjetra``(En-Naziat: 6-7).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë njeriu përkujton se çka ka punuar`` (En-Naziat: 35).
O Allah, na mëshiro kur ``Atë ditë njeriu ikën prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas dhe prej fëmijëve të vet`` (Abese: 34, 35, 36).
O Allah, na mëshiro ``Në ditën kur njerëzit ngriten (prej varrezave) për të dalë para Zotit të botëve`` (El-Infitar: 6).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur do të gjurmohen të fshehtat`` (Et-Tarik: 9).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe që të shpërblehen për veprat e tyre`` (Ez-Zelzele: 6).
O Allah, na mëshiro ``…Ditën kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara`` ( El-Karia: 4).
O Allah, na mëshiro ``..Kur të ndodh Kijameti (Kataklizma)`` (El-Vakia: 1).
O Allah, na mëshiro ``Kur toka tundet me dridhje të forta)`` (El-Vakia: 4).
O Allah, na mëshiro ``…Kur arrin shpirti në fyt`` (El-Vakia: 83).
O Allah, na mëshiro kur``Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur`` (Kaf: 19).
O Allah, na mëshiro kur ``…i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim) (Kaf: 20).
O Allah, na mëshiro ``…sepse Allahu di edhe atë që mbajnë në zemrat`` (Et-Tegabun: 4).
O Allah, na mëshiro atë ditë ``…kur të merren sytë (të pamurit), E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të bashkohet dielli e hëna`` (El-Kijame: 7,8,9).
O Allah, na mëshiro në atë ditë ``…kur të arrijë (shpirti) në gropë të fytit (të gjoksit)`` (El-Kijame: 26).
O Allah, na mëshiro ``…kur të pyeten ato vajza të varrosura të gjalla`` (Et-Tekvir; 8).
O Allah, na mëshiro ``…kur xhehenemi të jet ndezur fort`` (Et-Tekvir 12).
O Allah, na mëshiro atë ditë ``…kur të trazohen varret`` (El-Infitar; 4).
O Allah, na mëshiro në atë ditë ``…kur askush, askujt nuk do të mund t’i ndihmojë asgjë; atë ditë e tërë çështja i takon vetëm Allahut!`` (El-Infitar: 19).
O Allah, na mëshiro ``Kur të pëlcet qielli. T’i bindet urdhërit të Zotit të vet, ashtu si takoi. Dhe kur toka të shtrihet në gjerësinë e saj. E të nxjerr çka ka brenda, e të çlirohet`` (El-Inshikak: 1,2,3,4).
O Allah, na mëshiro atëherë``…kur të dridhet toka njëpasnjëshëm`` (El-Fexhr: 21)
O Allah, na mëshiro atëherë ``…kur të vijë Zoti yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë!`` (El-Fexhr: 22).
O Allah, na mëshiro atëherë ``…kur toka të nxjerrë atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda) (Ez-Zelzeleh: 2).
O Allah, na mëshiro atë ditë kur ``…të tubohet (të dal në shesh) ajo që ishte në gjoksa`` (Adijat: 10).
O Allah, na mëshiro në ``…në ditën e kijametit, kur zemrat, të mllefosura arrijnë në fyt`` (Gafir: 18).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur nuk bën dobias malli, as fëmijet`` (Esh-shuara: 88).
O Allah, na mëshiro ``…në ditën e prezantimit të dëshmive. `` (Gafir: 51).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur do t’i kapim me atë rrëmbimin Tonë të fuqishëm e do t’i hakmerremi. ``(Ed-duhan: 16).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur Ne xhehenemit i themi: ``A je mbushur?`` E ai thotë: ``A ka ende?`` (Kaf: 30).
O Allah, na mëshiro kur `` Dhe vëni veshin thirrësit kur thërret nga ndonjë vend i afërt`` (Kaf: 41).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur e dëgjojnë thirrjen për të vërtetën (ringjalljen), e ajo është dita e daljes (prej varrezave). (Kaf: 42).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur me ata hapet toka, e ata nguten (për vendtubim)... (Kaf: 44).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur qielli bën një tronditje të fortë. Dhe Kodrat të shkulen nga vendi, e të ecin`` (Tur: 9-10).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi…`` (En-Nebe‘: 38).
O Allah, na mëshiro ``Ditën që vrullshëm bëhet dridhja. Që pas saj pason tjetra``(En-Naziat: 6-7).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë njeriu përkujton se çka ka punuar`` (En-Naziat: 35).
O Allah, na mëshiro kur ``Atë ditë njeriu ikën prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas dhe prej fëmijëve të vet`` (Abese: 34, 35, 36).
O Allah, na mëshiro ``Në ditën kur njerëzit ngriten (prej varrezave) për të dalë para Zotit të botëve`` (El-Infitar: 6).
O Allah, na mëshiro ``Ditën kur do të gjurmohen të fshehtat`` (Et-Tarik: 9).
O Allah, na mëshiro ``Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe që të shpërblehen për veprat e tyre`` (Ez-Zelzele: 6).
O Allah, na mëshiro ``…Ditën kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara`` ( El-Karia: 4).
O Allah, na mëshiro ``..Kur të ndodh Kijameti (Kataklizma)`` (El-Vakia: 1).
O Allah, na mëshiro ``Kur toka tundet me dridhje të forta)`` (El-Vakia: 4).
O Allah, na mëshiro ``…Kur arrin shpirti në fyt`` (El-Vakia: 83).
O Allah, na mëshiro kur``Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur`` (Kaf: 19).
O Allah, na mëshiro kur ``…i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim) (Kaf: 20).
O Allah, na mëshiro ``…sepse Allahu di edhe atë që mbajnë në zemrat`` (Et-Tegabun: 4).
O Allah, na mëshiro atë ditë ``…kur të merren sytë (të pamurit), E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të bashkohet dielli e hëna`` (El-Kijame: 7,8,9).
O Allah, na mëshiro në atë ditë ``…kur të arrijë (shpirti) në gropë të fytit (të gjoksit)`` (El-Kijame: 26).
O Allah, na mëshiro ``…kur të pyeten ato vajza të varrosura të gjalla`` (Et-Tekvir; 8).
O Allah, na mëshiro ``…kur xhehenemi të jet ndezur fort`` (Et-Tekvir 12).
O Allah, na mëshiro atë ditë ``…kur të trazohen varret`` (El-Infitar; 4).
O Allah, na mëshiro në atë ditë ``…kur askush, askujt nuk do të mund t’i ndihmojë asgjë; atë ditë e tërë çështja i takon vetëm Allahut!`` (El-Infitar: 19).
O Allah, na mëshiro ``Kur të pëlcet qielli. T’i bindet urdhërit të Zotit të vet, ashtu si takoi. Dhe kur toka të shtrihet në gjerësinë e saj. E të nxjerr çka ka brenda, e të çlirohet`` (El-Inshikak: 1,2,3,4).
O Allah, na mëshiro atëherë``…kur të dridhet toka njëpasnjëshëm`` (El-Fexhr: 21)
O Allah, na mëshiro atëherë ``…kur të vijë Zoti yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë!`` (El-Fexhr: 22).
O Allah, na mëshiro atëherë ``…kur toka të nxjerrë atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda) (Ez-Zelzeleh: 2).
O Allah, na mëshiro atë ditë kur ``…të tubohet (të dal në shesh) ajo që ishte në gjoksa`` (Adijat: 10).
O Allah, na mëshiro në ``…në ditën e kijametit, kur zemrat, të mllefosura arrijnë në fyt`` (Gafir: 18).
Dua të ndryshme !
1. DUATË KUR TË ZGJOHEMI NGA GJUMI
El-hamdu lil-láhil-ledhí ahjáná ba’de má emátená ve ilejhin-nushúr.
(Falënderimi i qoftë All-llahut, i Cili na ringjalli pasi që na bëri të vdekur dhe te Ai është tubimi)
(Buhariu dhe Muslimi).
Lá ilahe il-lAll-llahu vahdehu la sheríke leh, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve huve alá kul-li shejin kadír. Subhán-All-llah velhamdu lil-lah ve lá iláhe il-laAll-llah vAll-llahu Ekber ve lá havle ve lá kuvvete il-lá bil-láhil Alijjil Adhím. Rabbigfir lí.
(S’ka të adhuruar tjetër përveç All-llahut Një dhe i pashoq, Atij i takon Sundimi dhe Lavdërimi dhe Ai është i Plotfuqishëm mbi çdo send. I Madhëruar qoftë All-llahu, Falënderimi i takon All-llahut, s’ka të adhuruar tjetër përveç Allllahut, All-llahu është më i Madhi, s’ka ndryshim e as fuqi pa ndihmën e All-llahut të Lartmadhëruar, pastaj lutet dhe thotë: “O Zoti im, më fal”)
El-hamdu lil-láhil-ledhí á’fání fí xhesedí ve redde alejje rúhí ve edhine lí bi dhikrihi.
(Falënderimi i qoftë All-llahut i cili ma mbrojti trupin tim, ma ktheu shpirtin tim dhe ma mundësoi që ta përmendi Atë) (Tirmidhiu)
2. DHIKRI PARA FJETJES
Para se të fleni i bashkoni shuplakat e dorës (sikurse kur bëhet dua sh.p.), fryeni në to dhe lexoni suret
Kul huvAll-llahu ehad, Kul e?udhu bi Rabbil felek, Kul e?udhu bi Rabbin-nas, e pastaj e fërkon me to sa të ketë mundësi trupin e tij duke filluar nga koka, fytyra dhe pjesa e përparme e trupit, (kështu vepron tri herë). (Buhariu dhe Muslimi)
All-llahu la Ilahe il-la huve, El-Hajjul-Kajjumu la te`hudhuhu sinetun ve la nevmun, Lehu ma fis-semavati ve ma fil-erdi, men dhel-ledhi jeshfe?u ?indehu il-la bi idhnihi ja?lemu ma bejne ejdihim ve ma halfehum, ve la juhitune bi shej`in min ?ilmihi il-la bi ma shae vesi`a Kursijjuhus-semavati vel-erda, ve la jeuduhu hifdhuhuma ve huvel-`alijjul-`adhim.
(All-llahu është Një, s`ka Zot tjetër përveç Atij. Ai është mbikëqyrës i përhershëm dhe i përjetshëm. Atë nuk e zë as kotja, as gjumi, gjithçka që ka në qiej dhe në tokë është vetëm e Tij. Kush mund të ndërmjetësoj tek Ai, pos me lejën e Tij? Ai di të tashmen dhe të ardhmen. Nga ajo që Ai di, të tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar. Kursija e Tij përfshin qiejt dhe tokën, kurse kujdesi i Tij ndaj të dyjave nuk i vjen rëndë. Ai është më i Larti, më i Madhi) (“Kush e lexon këtë kur të bie në shtrat, ai është i mbrojtur prej All-llahut dhe nuk i afrohet atij shejtani deri sa të agoj mëngjesi” (Transmeton Buhariu)
Amener-resulu bima unzile ilejhi min Rabbihi vel-mu`minun, kul-lun amene bil-lahi ve melaiketihi ve kutubihi ve rusulihi, la nuferriku bejne ehadin min rusulihi ve kalu semi`na ve eta`na gufraneke Rabbena ve ilejkel mesiir. La jukel-lifull-llahu nefsen il-la vus`aha leha ma kesebet ve ?alejha mektesebet. Rabbena la tuahidhna in nesina ev ahta`na, Rabbena ve la tahmil ?alejna isren kema hameltehu ?alel-ledhine min kablina, Rabbena ve la tuhammilna ma la takate lena bihi, va?fu ?anna vagfirlena verhamna ente mevlana fensurna ?alel-kavmil-kafirin. (285. I dërguari i besoi asaj që iu shpall prej Zotit të Tij, si dhe besimtarët. Secili i besoi All-llahut, melekëve të Tij, shpalljeve të Tij dhe të dërguarve të Tij. Ne nuk bëjmë dallim në asnjërin nga të dërguarit e Tij dhe thanë: “Dëgjuam dhe respektuam. Kërkojmë faljen tënde o Zoti ynë, te Ti është ardhmëria (jonë)”.286. All-llahu nuk ngarkon askë përtej mundësive të tij, atij (njeriut) i takon ajo që e fitoi dhe atij i bie ajo (e keqe) që e meritoi. “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë! Zoti ynë, mos na ngarko neve barrë të rëndë siç i ngarkove ata para nesh! Zoti ynë, mos na ngarko me atë për të cilën nuk kemi fuqi! Na i mbulo të këqiat, na fal dhe na mëshiro. Ti je Mbrojtësi ynë, pra na ndihmo kundër popullit pabesimtarë!) (“Kush i lexon këto dy ajete në mbrëmje i mjaftojnë.” (Transmetojnë: Buhariu dhe Muslimi)
3. DUAJA KUR TË VESHIM NDONJË RROBË
Themi: El-hamdu lil-láhil-ledhí kesání hádhá (eth-thevbe) ve rezekanihi min gajri havlin minní ve lá k`uvvetin.
(Falënderimi i qoftë All-llahut i Cili ma mundësoi ta veshë këtë rrobë dhe më furnizoi me këtë pa ndihmën dhe fuqinë time) (Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheh)
4. DUAJA PARA HYRJES DHE PAS DALJES NGA NEVOJTORJA
[Bismil-lah] All-lláhumme inní e údhu bike minel-hubthi vel-habáithi.
(Me emrin e All-llahut, O Zot kërkoj mbrojtjen Tënde nga djalli mashkull apo femër dhe nga çdo vepër e ndytë) (Buhariu dhe Muslimi); ndërsa pas daljes
thua: Gufráneke. (Kërkoj faljen Tënde o Zot) (Transmetojnë autorët e katër Suneneve)
5. DUATË PARA DHE PAS USHQIMIT
“Nëse ndokush prej jush fillon të hajë ushqim, le të thotë: Bismil-lah (Me emër të All-llahut), e nëse harron në fillim të ushqimit, atëherë le të thotë: Bismil-lahi fi evvelihi ve Áhirihi
(Me emrin e All-llahut në fillim dhe në mbarim).” (Ebu Davudi dhe Tirmidhiu) Ai që All-llahu [subhanehu ve teala] ia mundëson të ushqehet, le të thotë:
All-llahumme bárik lena fihi ve et’imná hajren minhu.
(O Zot, na beko në këtë ushqim dhe na furnizo me ushqim më të mirë se ky), e atij që All-llahu ia mundëson që të pijë qumësht, le të thotë: All-llahumme barik lena fihi ve zidna minhu. (O Zot, na beko në këtë dhe na shto nga ky)
(Tirmidhiu).
Ndërsa kur ngopemi themi: El-hamdu Lil-lahil-ledhi et’ameni hadha, ve rezekaníhi min gajri havlin minní ve la kuvvetin
(Falënderimi i takon All-llahut i cili ma mudësoi ta ha këtë ushqim dhe më furnizoi pa mundin dhe fuqinë time). (Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheh)
Elhamdu Lil-lahi hamden kethiren tajjiben mubareken fihi, gajre[mekfijjin ve la] muvedde’in, ve la mustagnen ‘anhu Rabbena.
(E falënderojmë All-llahun me falënde-rime të shumta, të mira dhe të bekuara [të cilat janë të pamjaftueshme], falënderime të pandërprera, për
të cilat kemi nevojë, o Zoti ynë).
(Buhariu dhe Tirmidhiu).
6. DUATË GJATË DALJES DHE HYRJES NË SHTËPI
a) Kur dilni nga shtëpia: Bismil-lah, tevekkeltu ala-All-lláhi, ve lá havle ve lá kuvvete il-lá bil-lah.
(Me emrin e All-llahut, në All-llahun u mbështeta dhe s’ka lëvizje e as forcë përveç me dëshirën e All-llahut.) (Ebu Davudi dhe Tirmidhiu)
All-llahumme inní e údhu bike en edil-le ev udal-le, ev ezil-le ev uzel-le, ev adhlime ev udhleme, ev exh-hele ev juxh-hele alejje.
(O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos shkoj në humbje [dalalet], e as dikush të mos më dërgojë në humbje [dalalet]; kërkoj mbrojtjen Tënde të mos rrëshqas [nga e vërteta]; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e dëmtoj askend e as dikush të mos më dëmtojë mua; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e injoroj askënd e as dikush të mos më injoroj mua) (Transmetojnë autorët e katër Suneneve)
b) Kur hyni në shtëpi: Bismil-láhi velexhná ve bismil-láhi harexhná ve alá Rabbiná tevekkelná.
(Me emrin e All-llahut hymë dhe me emrin e All-llahut dalim dhe te Zoti ynë mbështetemi) Pastaj le të përshëndesë
7. DUAJA ME RASTIN E NGJITJES NË MJETIN E UDHËTIMIT
Bismil-lah, vel-Hamdu Lil-lah [Subhanel-ledhi sehare lena hadha ve ma kunna lehu mukrinín ve inná ilá Rabbina le munkalibún.],
EL-Hamdulil-lah, (3 herë),
All-llahu Ekber, (3 herë),
Subhaneke All-llahumme inní dhalem-tu nefsí fagfir lí, fe innehu la jagfirudh-dhunube il-la Ente.
(Me emrin e All-llahut, falënderimi i takon All-llahut, i Lartmadhëruar qoftë Ai i cili i nënshtroi këto për ne, sepse ne nuk do të kishim mundësi ta bënim këtë; ne me të vërtetë te Zoti ynë do të kthehemi; Falënderimi i qoftë All-llahut, Falën-derimi i qoftë All-llahut. Falënderimi i qoftë All-llahut, Allllahu është më i Madhi, All-llahu është më i Madhi; All-llahu është më i Madhi, i Lartësuar qofsh o Zoti im, unë i kam bërë dëm (zullum) vetvetes, prandaj më fal mua, sepse askush përveç teje nuk mund t`i falë mëkatet)
(Ebu Davudi dhe Tirmidhiu)
8. DUAJA E UDHËTIMIT
All-llahu ekber, All-llahu ekber, All-llahu ekber! (3 herë)
Subhanel-ledhi sehare lena hadha ve ma kunna lehu mukrinín ve inná ilá Rabbina le munkalibún. All-llahume inná nes`eluke fí seferina hadha el-birre vet-takva ve minel-’ameli ma terdá, Allllahume hevvin ‘alejna seferena hadha vetvi ‘anna bu’deh, Allllahume entes-sahibu fis-sefer vel-halifetu fil ehl, All-llahume inní e’udhu bike min va’ëthais-sefer ve keábetil-mendhar ve sú`ilmunkalebi fil-mali vel-ehl. (3 herë)
(All-llahu është më i madhi!) I Lartmadhëruar qoftë Ai që i nënshtroi këto për ne, sepse ne nuk do të kishim mundësi ta bënim këtë. Ne me të vërtetë tek Zoti ynë do të kthehemi. O Zoti ynë, të lutemi që në udhëtimin tonë të na mundësosh të bëjmë mirësi dhe të jemi të devotshëm, të bëjmë vepra me të cilat ti je i kënaqur. O Zoti ynë, na e lehtëso neve udhëtimin tonë dhe na e bëj të rehatshme rrugën. O Zoti ynë, Ti je shoqërues në udhëtim dhe mbrojtës i familjes sonë. O Zoti im, kërkoj që të më mbrosh nga vështirësitë e udhëtimit dhe nga kënaqësitë e tij, nga shikimet qëllim këqija dhe nga telashet me pasuri dhe familje).
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] kur kthehej nga udhëtimi, i thoshte të njëjtat fjalë dhe shtonte: Ájibúne táibúne ‘ábidúne li Rabbina hámidúne (U kthyem me pendim dhe përkushtim, duke i bërë Zotit tonë falënderim) (Muslimi)
9. DUAJA ME RASTIN E HYRJES DHE DALJES NGA XHAMIA
a) Kur hyni në xhami: Eúdhu bil-láhil-adhím ve bi vexhhihil-kerim ve sultánihil-kadím minesh-shejtánir-raxhím.
(Kërkoj prej All-llahut të Madhëruar, me fytyrën e Tij të ndershme dhe fuqinë e Tij të përhershme të më mbrojë prej djallit të Mallkuar).
(Ebu Davudi)
Bismil-láh, ves-salátu ves-selámu alá resúlil-láh
(Me emrin e All-llahut, përshëndetjet dhe shpëtimi qofshin mbi të Dërguarin e All-llahut).
(Ibën Sunij)
All-lláhumme-ftah lí ebvábe rahmetike.
(O Zoti im, m’i hap dyert e mëshirës Sate).
(Muslimi)
b) Kur dilni nga xhamia: Bismil-lah ves-salátu ves-selámu ‘alá resúlil-lah, All-lláhumme inní es-eluke min fadlike, All-lláhumme a’ësimní minesh-shejtánirr-rraxhím.
(Me emrin e All-llahut, lutjet dhe përshëndetjet qofshin mbi të Dërguarin e All-llahut. O Zoti im, të lutem të më japësh prej të mirave tua. O Zoti im, më mbroj nga shejtani i mallkuar).
(Ibën Maxheh)
10. LUTJET E EZANIT
Duhet përsëritur atë që e thotë muezini, përveç kur thotë: “Hajje ales-saláh, hajje alel feláh” duhet thënë:
Lá havle, ve lá kuvvete il-lá bil-lah.
(Buhariu dhe Muslimi)
Gjithashtu duhet thënë edhe këtë: Ve ene esh-hedu en Lá Iláhe il-lAll llahu vahdehú lá sheríke leh, ve enne Muhammeden abduhú ve resúluhú, redijtu bil-lahi Rabben ve bi Muhammedin resúlen, ve bil- Islámi dínen.
(Edhe unë dëshmoj se nuk ka të Adhuruar tjetër përveç All-llahut Një dhe i pashoq dhe se Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] është rob dhe i Dërguar i All-llahut; jam i kënaqur me All-llahun për Zot, me Muhammedin për Pejgamber dhe me Islamin për fe). (Muslimi) Këtë duhet thënë pasiqë të thotë muezini:
“Esh-hedu en lá Iláhe il-lallah, Esh-hedu enne Muhammeden Resúlullllah.
(Ibën Huzejme)
Duhet të çojë salavat mbi Pejgamberin [sal-lall-llahu alejhi ve selem] pas përfundimit të tij prej përgjigjjes së muezinit.
(Muslimi)
Pas mbarimit të ezanit duhet thënë: All-lláhumme Rabbe hádhihi ed-da’vetit-támmeh ves-salátil-káimeh, áti Muhammedenil-vesílete vel-fadíleh, veb’ath-hu mekámen mahmúden el-ledhí ve’adteh, [inneke’lá tuhliful-míád].
(O All-llahu im, Zot i kësaj thirrjeje të plotë dhe i namazit i cili do të falet, jepi Muhammedit ndërmjetësimin dhe nderi-min dhe ngrite atë në vendin e lavdishëm të cilin ia ke premtuar; Me të vërtet Ti nuk e then premtimin.
(Buhariu)
(Këtë shtojcë e transmeton Bejhekiu)
11. DUAJA E ATIJ I CILI TESHTINË
“Nëse teshtinë ndonjëri prej jush, le të thotë: El-Hamdu Lil-lah
(Falënderimi i qoftë All-llahut), kurse vëllau i tij apo shoqëruesi le t`i thotë:
JerhamukAll-llah (All-llahu të Mëshiroftë), e nëse i thotë: JerhamukAll-llah, (All-llahu të Mëshiroftë),ky le t`ia kthejë: Jehdikumullllahu ve juslih balekum
(All-llahu ju udhëzoftë dhe ua përmirësoftë gjendjen tuaj).
(Buhariu)
12. DUAJA ME RASTIN E PËRFUNDIMIT TË TUBIMIT
Subhaneke All-llahumme ve biham-dike, Eshhedu en la Ilahe illa Ente estagfiruke ve etubu ilejke
(I Lartësuar qofsh, o Zoti im, Ty të takon falënderimi; dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër përveç Teje; kërkoj faljen Tënde dhe te Ti
pendohem).
13. DUAJA E HYRJES NË TREG
La ilahe il-lAll-llahu vahdehu la sherike leh, lehul-Mulku ve lehul-hamdu, juhjí ve jumitu, ve Huve hajjun la jemútu bi jedihi elhajru
ve Huve ‘alá kul-li shej`in Kadír.
(S`ka të adhuruar tjetër përveç All-llahut, Një dhe të pashoq; Atij i takon sundimi dhe vetëm Atij i takon falënderimi; Ai jep jetë dhe vdekje, ndërsa Ai është i Gjallë i Cili nuk vdes kurrë. Në Dorën e Tij është e mira (hajri) dhe mbi çdo send Ai është i plotfuqishëm)
(Tirmidhiu dhe Hakimi).
14. DHIKRI ME TË CILIN ALLAHU TË MBRON PREJ DEXH-XHALLIT
“Kush i mëson përmendësh dhjetë ajetet e para të sures
“EL-KEHF”, është i mbrojtur prej dexh-xhallit”.
(Muslimi)
15. Ç`DUHET THËNË KUR TË KËNDON GJELI DHE TË PALL GOMARI OSE KUR TË LEHIN QENTË
Transmetohet se Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
“Kur ta ndëgjoni gjelin duke kënduar, luteni All-llahun që t`ju jap nga të mirat e Tij, sepse ai (gjeli) e ka parë melekun, ndërsa kur ta dëgjoni palljen e gomarit, kërkoni mbrojtjen e All-llahut prej shejtanit, sepse ai e ka parë shejtanin”.
(Buhariu dhe Muslimi); ndërsa “Kur t`i dëgjoni të lehurat e qenëve dhe palljet e gomarëve në mbrëmje, kërkoni mbrojtjen e All-llahut prej tyre, sepse ata shohin atë që ju nuk e shihni”.
(Ebu Davudi dhe Ahmedi).
16. ÇKA DUHET TË THOTË AI I CILI NDIEN DHIMBJE NË TRUPIN E TIJ
Vëje dorën në vendin i cili të dhemb dhe thuaj:
Bismil-lah. E’udhu bil-lahi ve kudretihi min sherri ma exhidu ve uhádhiru. (3 herë)
(Në emër të All-llahut. Kërkoj mbrojtjen e All-llahut me fuqinë e Tij nga e keqja e kësaj që ndiej dhe frikohem)
(Muslimi)
17. DUAJA PËR TË MBJELLUR NJË HURMË NË XHENNET PËR TY
“Kush thotë: “SubhanAll-llahil-’Adhim ve bihamdihi,” “ i mbjellet një pemë (hurme) në Xhennet”.
(Tirmidhiu dhe Hakimi)
18. DUAJA PËR TË FITUAR NJË THESAR TË XHENNETIT
Po ashtu Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
”O Abdullllah ibën Kajs, a dëshiron që të të udhëzoj tek një thesar prej thesarëve të Xhennetit?
Unë i thashë: “Po, o i Dërguari i All-llahut”. Ai më tha:
Thuaj: La Havle ve la kuvvete il-la bil-lah
19. FJALËT MË TË DASHURA TE ALL-LLAHU QË TË SJELLIN NJËMIJË SEVAPE NË DITË
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
A s`ka mundësi ndonjëri prej jush që t`i fitojë çdo ditë nga njëmijë sevape? Njëri prej të pranishmëve e pyeti:
Si i fiton ndonjëri prej nesh njëmijë sevape? Ai tha: Thuaj njëqind herë Subhan All-llah, e shkruhen njëmijë të mira, apo fshihen një mijë mëkate”.
(Muslimi)
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë edhe këtë: Fjalët më të dashura tek All-llahu janë katër: SubhanAll-llah, velhamdulil-lah, ve Lailahe il-la All-llah, vAll-llahu Ekber.
S`të bëhet dëm me cilëndo prej tyre të fillosh.
(Muslimi)
20. DUAJA PËR TË MARTUARIT
BarekAll-llahu leke, ve bareke ‘alejke, ve xheme’a bejnekuma, fi hajrin.
(All-llahu të bekoftë ty edhe pasardhësit e tu dhe ju bashkoftë ju të dy në të mirë)
(Transmetojnë autorët e katër suneneve përveç Nesaiut)
El-hamdu lil-láhil-ledhí ahjáná ba’de má emátená ve ilejhin-nushúr.
(Falënderimi i qoftë All-llahut, i Cili na ringjalli pasi që na bëri të vdekur dhe te Ai është tubimi)
(Buhariu dhe Muslimi).
Lá ilahe il-lAll-llahu vahdehu la sheríke leh, lehul-mulku ve lehul-hamdu ve huve alá kul-li shejin kadír. Subhán-All-llah velhamdu lil-lah ve lá iláhe il-laAll-llah vAll-llahu Ekber ve lá havle ve lá kuvvete il-lá bil-láhil Alijjil Adhím. Rabbigfir lí.
(S’ka të adhuruar tjetër përveç All-llahut Një dhe i pashoq, Atij i takon Sundimi dhe Lavdërimi dhe Ai është i Plotfuqishëm mbi çdo send. I Madhëruar qoftë All-llahu, Falënderimi i takon All-llahut, s’ka të adhuruar tjetër përveç Allllahut, All-llahu është më i Madhi, s’ka ndryshim e as fuqi pa ndihmën e All-llahut të Lartmadhëruar, pastaj lutet dhe thotë: “O Zoti im, më fal”)
El-hamdu lil-láhil-ledhí á’fání fí xhesedí ve redde alejje rúhí ve edhine lí bi dhikrihi.
(Falënderimi i qoftë All-llahut i cili ma mbrojti trupin tim, ma ktheu shpirtin tim dhe ma mundësoi që ta përmendi Atë) (Tirmidhiu)
2. DHIKRI PARA FJETJES
Para se të fleni i bashkoni shuplakat e dorës (sikurse kur bëhet dua sh.p.), fryeni në to dhe lexoni suret
Kul huvAll-llahu ehad, Kul e?udhu bi Rabbil felek, Kul e?udhu bi Rabbin-nas, e pastaj e fërkon me to sa të ketë mundësi trupin e tij duke filluar nga koka, fytyra dhe pjesa e përparme e trupit, (kështu vepron tri herë). (Buhariu dhe Muslimi)
All-llahu la Ilahe il-la huve, El-Hajjul-Kajjumu la te`hudhuhu sinetun ve la nevmun, Lehu ma fis-semavati ve ma fil-erdi, men dhel-ledhi jeshfe?u ?indehu il-la bi idhnihi ja?lemu ma bejne ejdihim ve ma halfehum, ve la juhitune bi shej`in min ?ilmihi il-la bi ma shae vesi`a Kursijjuhus-semavati vel-erda, ve la jeuduhu hifdhuhuma ve huvel-`alijjul-`adhim.
(All-llahu është Një, s`ka Zot tjetër përveç Atij. Ai është mbikëqyrës i përhershëm dhe i përjetshëm. Atë nuk e zë as kotja, as gjumi, gjithçka që ka në qiej dhe në tokë është vetëm e Tij. Kush mund të ndërmjetësoj tek Ai, pos me lejën e Tij? Ai di të tashmen dhe të ardhmen. Nga ajo që Ai di, të tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar. Kursija e Tij përfshin qiejt dhe tokën, kurse kujdesi i Tij ndaj të dyjave nuk i vjen rëndë. Ai është më i Larti, më i Madhi) (“Kush e lexon këtë kur të bie në shtrat, ai është i mbrojtur prej All-llahut dhe nuk i afrohet atij shejtani deri sa të agoj mëngjesi” (Transmeton Buhariu)
Amener-resulu bima unzile ilejhi min Rabbihi vel-mu`minun, kul-lun amene bil-lahi ve melaiketihi ve kutubihi ve rusulihi, la nuferriku bejne ehadin min rusulihi ve kalu semi`na ve eta`na gufraneke Rabbena ve ilejkel mesiir. La jukel-lifull-llahu nefsen il-la vus`aha leha ma kesebet ve ?alejha mektesebet. Rabbena la tuahidhna in nesina ev ahta`na, Rabbena ve la tahmil ?alejna isren kema hameltehu ?alel-ledhine min kablina, Rabbena ve la tuhammilna ma la takate lena bihi, va?fu ?anna vagfirlena verhamna ente mevlana fensurna ?alel-kavmil-kafirin. (285. I dërguari i besoi asaj që iu shpall prej Zotit të Tij, si dhe besimtarët. Secili i besoi All-llahut, melekëve të Tij, shpalljeve të Tij dhe të dërguarve të Tij. Ne nuk bëjmë dallim në asnjërin nga të dërguarit e Tij dhe thanë: “Dëgjuam dhe respektuam. Kërkojmë faljen tënde o Zoti ynë, te Ti është ardhmëria (jonë)”.286. All-llahu nuk ngarkon askë përtej mundësive të tij, atij (njeriut) i takon ajo që e fitoi dhe atij i bie ajo (e keqe) që e meritoi. “Zoti ynë, mos na dëno nëse harrojmë ose gabojmë! Zoti ynë, mos na ngarko neve barrë të rëndë siç i ngarkove ata para nesh! Zoti ynë, mos na ngarko me atë për të cilën nuk kemi fuqi! Na i mbulo të këqiat, na fal dhe na mëshiro. Ti je Mbrojtësi ynë, pra na ndihmo kundër popullit pabesimtarë!) (“Kush i lexon këto dy ajete në mbrëmje i mjaftojnë.” (Transmetojnë: Buhariu dhe Muslimi)
3. DUAJA KUR TË VESHIM NDONJË RROBË
Themi: El-hamdu lil-láhil-ledhí kesání hádhá (eth-thevbe) ve rezekanihi min gajri havlin minní ve lá k`uvvetin.
(Falënderimi i qoftë All-llahut i Cili ma mundësoi ta veshë këtë rrobë dhe më furnizoi me këtë pa ndihmën dhe fuqinë time) (Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheh)
4. DUAJA PARA HYRJES DHE PAS DALJES NGA NEVOJTORJA
[Bismil-lah] All-lláhumme inní e údhu bike minel-hubthi vel-habáithi.
(Me emrin e All-llahut, O Zot kërkoj mbrojtjen Tënde nga djalli mashkull apo femër dhe nga çdo vepër e ndytë) (Buhariu dhe Muslimi); ndërsa pas daljes
thua: Gufráneke. (Kërkoj faljen Tënde o Zot) (Transmetojnë autorët e katër Suneneve)
5. DUATË PARA DHE PAS USHQIMIT
“Nëse ndokush prej jush fillon të hajë ushqim, le të thotë: Bismil-lah (Me emër të All-llahut), e nëse harron në fillim të ushqimit, atëherë le të thotë: Bismil-lahi fi evvelihi ve Áhirihi
(Me emrin e All-llahut në fillim dhe në mbarim).” (Ebu Davudi dhe Tirmidhiu) Ai që All-llahu [subhanehu ve teala] ia mundëson të ushqehet, le të thotë:
All-llahumme bárik lena fihi ve et’imná hajren minhu.
(O Zot, na beko në këtë ushqim dhe na furnizo me ushqim më të mirë se ky), e atij që All-llahu ia mundëson që të pijë qumësht, le të thotë: All-llahumme barik lena fihi ve zidna minhu. (O Zot, na beko në këtë dhe na shto nga ky)
(Tirmidhiu).
Ndërsa kur ngopemi themi: El-hamdu Lil-lahil-ledhi et’ameni hadha, ve rezekaníhi min gajri havlin minní ve la kuvvetin
(Falënderimi i takon All-llahut i cili ma mudësoi ta ha këtë ushqim dhe më furnizoi pa mundin dhe fuqinë time). (Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Ibën Maxheh)
Elhamdu Lil-lahi hamden kethiren tajjiben mubareken fihi, gajre[mekfijjin ve la] muvedde’in, ve la mustagnen ‘anhu Rabbena.
(E falënderojmë All-llahun me falënde-rime të shumta, të mira dhe të bekuara [të cilat janë të pamjaftueshme], falënderime të pandërprera, për
të cilat kemi nevojë, o Zoti ynë).
(Buhariu dhe Tirmidhiu).
6. DUATË GJATË DALJES DHE HYRJES NË SHTËPI
a) Kur dilni nga shtëpia: Bismil-lah, tevekkeltu ala-All-lláhi, ve lá havle ve lá kuvvete il-lá bil-lah.
(Me emrin e All-llahut, në All-llahun u mbështeta dhe s’ka lëvizje e as forcë përveç me dëshirën e All-llahut.) (Ebu Davudi dhe Tirmidhiu)
All-llahumme inní e údhu bike en edil-le ev udal-le, ev ezil-le ev uzel-le, ev adhlime ev udhleme, ev exh-hele ev juxh-hele alejje.
(O Zoti im, kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos shkoj në humbje [dalalet], e as dikush të mos më dërgojë në humbje [dalalet]; kërkoj mbrojtjen Tënde të mos rrëshqas [nga e vërteta]; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e dëmtoj askend e as dikush të mos më dëmtojë mua; kërkoj mbrojtjen Tënde që të mos e injoroj askënd e as dikush të mos më injoroj mua) (Transmetojnë autorët e katër Suneneve)
b) Kur hyni në shtëpi: Bismil-láhi velexhná ve bismil-láhi harexhná ve alá Rabbiná tevekkelná.
(Me emrin e All-llahut hymë dhe me emrin e All-llahut dalim dhe te Zoti ynë mbështetemi) Pastaj le të përshëndesë
7. DUAJA ME RASTIN E NGJITJES NË MJETIN E UDHËTIMIT
Bismil-lah, vel-Hamdu Lil-lah [Subhanel-ledhi sehare lena hadha ve ma kunna lehu mukrinín ve inná ilá Rabbina le munkalibún.],
EL-Hamdulil-lah, (3 herë),
All-llahu Ekber, (3 herë),
Subhaneke All-llahumme inní dhalem-tu nefsí fagfir lí, fe innehu la jagfirudh-dhunube il-la Ente.
(Me emrin e All-llahut, falënderimi i takon All-llahut, i Lartmadhëruar qoftë Ai i cili i nënshtroi këto për ne, sepse ne nuk do të kishim mundësi ta bënim këtë; ne me të vërtetë te Zoti ynë do të kthehemi; Falënderimi i qoftë All-llahut, Falën-derimi i qoftë All-llahut. Falënderimi i qoftë All-llahut, Allllahu është më i Madhi, All-llahu është më i Madhi; All-llahu është më i Madhi, i Lartësuar qofsh o Zoti im, unë i kam bërë dëm (zullum) vetvetes, prandaj më fal mua, sepse askush përveç teje nuk mund t`i falë mëkatet)
(Ebu Davudi dhe Tirmidhiu)
8. DUAJA E UDHËTIMIT
All-llahu ekber, All-llahu ekber, All-llahu ekber! (3 herë)
Subhanel-ledhi sehare lena hadha ve ma kunna lehu mukrinín ve inná ilá Rabbina le munkalibún. All-llahume inná nes`eluke fí seferina hadha el-birre vet-takva ve minel-’ameli ma terdá, Allllahume hevvin ‘alejna seferena hadha vetvi ‘anna bu’deh, Allllahume entes-sahibu fis-sefer vel-halifetu fil ehl, All-llahume inní e’udhu bike min va’ëthais-sefer ve keábetil-mendhar ve sú`ilmunkalebi fil-mali vel-ehl. (3 herë)
(All-llahu është më i madhi!) I Lartmadhëruar qoftë Ai që i nënshtroi këto për ne, sepse ne nuk do të kishim mundësi ta bënim këtë. Ne me të vërtetë tek Zoti ynë do të kthehemi. O Zoti ynë, të lutemi që në udhëtimin tonë të na mundësosh të bëjmë mirësi dhe të jemi të devotshëm, të bëjmë vepra me të cilat ti je i kënaqur. O Zoti ynë, na e lehtëso neve udhëtimin tonë dhe na e bëj të rehatshme rrugën. O Zoti ynë, Ti je shoqërues në udhëtim dhe mbrojtës i familjes sonë. O Zoti im, kërkoj që të më mbrosh nga vështirësitë e udhëtimit dhe nga kënaqësitë e tij, nga shikimet qëllim këqija dhe nga telashet me pasuri dhe familje).
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] kur kthehej nga udhëtimi, i thoshte të njëjtat fjalë dhe shtonte: Ájibúne táibúne ‘ábidúne li Rabbina hámidúne (U kthyem me pendim dhe përkushtim, duke i bërë Zotit tonë falënderim) (Muslimi)
9. DUAJA ME RASTIN E HYRJES DHE DALJES NGA XHAMIA
a) Kur hyni në xhami: Eúdhu bil-láhil-adhím ve bi vexhhihil-kerim ve sultánihil-kadím minesh-shejtánir-raxhím.
(Kërkoj prej All-llahut të Madhëruar, me fytyrën e Tij të ndershme dhe fuqinë e Tij të përhershme të më mbrojë prej djallit të Mallkuar).
(Ebu Davudi)
Bismil-láh, ves-salátu ves-selámu alá resúlil-láh
(Me emrin e All-llahut, përshëndetjet dhe shpëtimi qofshin mbi të Dërguarin e All-llahut).
(Ibën Sunij)
All-lláhumme-ftah lí ebvábe rahmetike.
(O Zoti im, m’i hap dyert e mëshirës Sate).
(Muslimi)
b) Kur dilni nga xhamia: Bismil-lah ves-salátu ves-selámu ‘alá resúlil-lah, All-lláhumme inní es-eluke min fadlike, All-lláhumme a’ësimní minesh-shejtánirr-rraxhím.
(Me emrin e All-llahut, lutjet dhe përshëndetjet qofshin mbi të Dërguarin e All-llahut. O Zoti im, të lutem të më japësh prej të mirave tua. O Zoti im, më mbroj nga shejtani i mallkuar).
(Ibën Maxheh)
10. LUTJET E EZANIT
Duhet përsëritur atë që e thotë muezini, përveç kur thotë: “Hajje ales-saláh, hajje alel feláh” duhet thënë:
Lá havle, ve lá kuvvete il-lá bil-lah.
(Buhariu dhe Muslimi)
Gjithashtu duhet thënë edhe këtë: Ve ene esh-hedu en Lá Iláhe il-lAll llahu vahdehú lá sheríke leh, ve enne Muhammeden abduhú ve resúluhú, redijtu bil-lahi Rabben ve bi Muhammedin resúlen, ve bil- Islámi dínen.
(Edhe unë dëshmoj se nuk ka të Adhuruar tjetër përveç All-llahut Një dhe i pashoq dhe se Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] është rob dhe i Dërguar i All-llahut; jam i kënaqur me All-llahun për Zot, me Muhammedin për Pejgamber dhe me Islamin për fe). (Muslimi) Këtë duhet thënë pasiqë të thotë muezini:
“Esh-hedu en lá Iláhe il-lallah, Esh-hedu enne Muhammeden Resúlullllah.
(Ibën Huzejme)
Duhet të çojë salavat mbi Pejgamberin [sal-lall-llahu alejhi ve selem] pas përfundimit të tij prej përgjigjjes së muezinit.
(Muslimi)
Pas mbarimit të ezanit duhet thënë: All-lláhumme Rabbe hádhihi ed-da’vetit-támmeh ves-salátil-káimeh, áti Muhammedenil-vesílete vel-fadíleh, veb’ath-hu mekámen mahmúden el-ledhí ve’adteh, [inneke’lá tuhliful-míád].
(O All-llahu im, Zot i kësaj thirrjeje të plotë dhe i namazit i cili do të falet, jepi Muhammedit ndërmjetësimin dhe nderi-min dhe ngrite atë në vendin e lavdishëm të cilin ia ke premtuar; Me të vërtet Ti nuk e then premtimin.
(Buhariu)
(Këtë shtojcë e transmeton Bejhekiu)
11. DUAJA E ATIJ I CILI TESHTINË
“Nëse teshtinë ndonjëri prej jush, le të thotë: El-Hamdu Lil-lah
(Falënderimi i qoftë All-llahut), kurse vëllau i tij apo shoqëruesi le t`i thotë:
JerhamukAll-llah (All-llahu të Mëshiroftë), e nëse i thotë: JerhamukAll-llah, (All-llahu të Mëshiroftë),ky le t`ia kthejë: Jehdikumullllahu ve juslih balekum
(All-llahu ju udhëzoftë dhe ua përmirësoftë gjendjen tuaj).
(Buhariu)
12. DUAJA ME RASTIN E PËRFUNDIMIT TË TUBIMIT
Subhaneke All-llahumme ve biham-dike, Eshhedu en la Ilahe illa Ente estagfiruke ve etubu ilejke
(I Lartësuar qofsh, o Zoti im, Ty të takon falënderimi; dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër përveç Teje; kërkoj faljen Tënde dhe te Ti
pendohem).
13. DUAJA E HYRJES NË TREG
La ilahe il-lAll-llahu vahdehu la sherike leh, lehul-Mulku ve lehul-hamdu, juhjí ve jumitu, ve Huve hajjun la jemútu bi jedihi elhajru
ve Huve ‘alá kul-li shej`in Kadír.
(S`ka të adhuruar tjetër përveç All-llahut, Një dhe të pashoq; Atij i takon sundimi dhe vetëm Atij i takon falënderimi; Ai jep jetë dhe vdekje, ndërsa Ai është i Gjallë i Cili nuk vdes kurrë. Në Dorën e Tij është e mira (hajri) dhe mbi çdo send Ai është i plotfuqishëm)
(Tirmidhiu dhe Hakimi).
14. DHIKRI ME TË CILIN ALLAHU TË MBRON PREJ DEXH-XHALLIT
“Kush i mëson përmendësh dhjetë ajetet e para të sures
“EL-KEHF”, është i mbrojtur prej dexh-xhallit”.
(Muslimi)
15. Ç`DUHET THËNË KUR TË KËNDON GJELI DHE TË PALL GOMARI OSE KUR TË LEHIN QENTË
Transmetohet se Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
“Kur ta ndëgjoni gjelin duke kënduar, luteni All-llahun që t`ju jap nga të mirat e Tij, sepse ai (gjeli) e ka parë melekun, ndërsa kur ta dëgjoni palljen e gomarit, kërkoni mbrojtjen e All-llahut prej shejtanit, sepse ai e ka parë shejtanin”.
(Buhariu dhe Muslimi); ndërsa “Kur t`i dëgjoni të lehurat e qenëve dhe palljet e gomarëve në mbrëmje, kërkoni mbrojtjen e All-llahut prej tyre, sepse ata shohin atë që ju nuk e shihni”.
(Ebu Davudi dhe Ahmedi).
16. ÇKA DUHET TË THOTË AI I CILI NDIEN DHIMBJE NË TRUPIN E TIJ
Vëje dorën në vendin i cili të dhemb dhe thuaj:
Bismil-lah. E’udhu bil-lahi ve kudretihi min sherri ma exhidu ve uhádhiru. (3 herë)
(Në emër të All-llahut. Kërkoj mbrojtjen e All-llahut me fuqinë e Tij nga e keqja e kësaj që ndiej dhe frikohem)
(Muslimi)
17. DUAJA PËR TË MBJELLUR NJË HURMË NË XHENNET PËR TY
“Kush thotë: “SubhanAll-llahil-’Adhim ve bihamdihi,” “ i mbjellet një pemë (hurme) në Xhennet”.
(Tirmidhiu dhe Hakimi)
18. DUAJA PËR TË FITUAR NJË THESAR TË XHENNETIT
Po ashtu Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
”O Abdullllah ibën Kajs, a dëshiron që të të udhëzoj tek një thesar prej thesarëve të Xhennetit?
Unë i thashë: “Po, o i Dërguari i All-llahut”. Ai më tha:
Thuaj: La Havle ve la kuvvete il-la bil-lah
19. FJALËT MË TË DASHURA TE ALL-LLAHU QË TË SJELLIN NJËMIJË SEVAPE NË DITË
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë:
A s`ka mundësi ndonjëri prej jush që t`i fitojë çdo ditë nga njëmijë sevape? Njëri prej të pranishmëve e pyeti:
Si i fiton ndonjëri prej nesh njëmijë sevape? Ai tha: Thuaj njëqind herë Subhan All-llah, e shkruhen njëmijë të mira, apo fshihen një mijë mëkate”.
(Muslimi)
Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve selem] ka thënë edhe këtë: Fjalët më të dashura tek All-llahu janë katër: SubhanAll-llah, velhamdulil-lah, ve Lailahe il-la All-llah, vAll-llahu Ekber.
S`të bëhet dëm me cilëndo prej tyre të fillosh.
(Muslimi)
20. DUAJA PËR TË MARTUARIT
BarekAll-llahu leke, ve bareke ‘alejke, ve xheme’a bejnekuma, fi hajrin.
(All-llahu të bekoftë ty edhe pasardhësit e tu dhe ju bashkoftë ju të dy në të mirë)
(Transmetojnë autorët e katër suneneve përveç Nesaiut)
A duhet të punojë muslimani ?
Omer ibn El-Hatabi e kishte zakon, gjatë udhëheqjes së tij, të hyj në xhami dhe të kontrollojë se kush vallë po qëndron pa punë, ndërkohë që të gjithë angazhoheshin duke punuar me diçka.
Një ditë, ai pa disa njerëz të ulur në xhami. U drejtua menjëherë nga ata dhe i pyeti: “Përse jeni ulur këtu?”
Ata iu përgjigjën: “Kemi ardhur të lusim Zotin që të na jap risk.”
Omeri, Allahu e mëshiroftë, nxori shkopin e tij dhe filloi t’i godasë me të, duke u thënë: “Asnjë të mos ulet në xhami dhe të pres riskun duke thënë: “O Zot, më jep risk, dhe vazhdon të qëndrojë ulur këtu. Nga qielli nuk bie as flori dhe as argjend.”
Mesazhi:
Mesazhi i këtij fragmenti është ky: Muslimanit nuk i ngjan dembelizmi. Ai ka detyra nga Zoti për ta ndërtuar tokën dhe për të siguruar kafshatën për vetën dhe familjen, mu ashtu siç ka detyra fetare. Muslimani ka dy hise më shumë se jomuslimani sa i përket posedimit të kësaj bote. Po sjellim edhe një thënie të hazreti Omerit r.a. në lidhje me këtë: “Nuk dua të më vij vdekja veçse në dy forma: Ose duke luftuar në rrugë të Zotit, ose duke punuar për të siguruar jetesën.”
Një ditë, ai pa disa njerëz të ulur në xhami. U drejtua menjëherë nga ata dhe i pyeti: “Përse jeni ulur këtu?”
Ata iu përgjigjën: “Kemi ardhur të lusim Zotin që të na jap risk.”
Omeri, Allahu e mëshiroftë, nxori shkopin e tij dhe filloi t’i godasë me të, duke u thënë: “Asnjë të mos ulet në xhami dhe të pres riskun duke thënë: “O Zot, më jep risk, dhe vazhdon të qëndrojë ulur këtu. Nga qielli nuk bie as flori dhe as argjend.”
Mesazhi:
Mesazhi i këtij fragmenti është ky: Muslimanit nuk i ngjan dembelizmi. Ai ka detyra nga Zoti për ta ndërtuar tokën dhe për të siguruar kafshatën për vetën dhe familjen, mu ashtu siç ka detyra fetare. Muslimani ka dy hise më shumë se jomuslimani sa i përket posedimit të kësaj bote. Po sjellim edhe një thënie të hazreti Omerit r.a. në lidhje me këtë: “Nuk dua të më vij vdekja veçse në dy forma: Ose duke luftuar në rrugë të Zotit, ose duke punuar për të siguruar jetesën.”
Fejesa dhe dispozitat e saj
Islami ndaloi shikimin e grave të huaja, pa marrë parasysh se a bëhet ky shikim me epsh a pa epsh, për arsye se shikimi është ngacmues i epshit, është faktor i cili personin e shpie në amoralitet, për këtë arsye Pejgamberi a.s., atë e quajti “shigjetë nga shigjetat e shejtanit”.
Në Kur’anin fisnik Allahu xh.sh., i urdhëron besimtarët të jenë të kujdesshëm lidhur me shikimin, duke u thënë: “Thuaju (O Muhamed) besimtarëve të ulin shikimin e tyre“. Gjithashtu i Dërguari i Allahut thotë: “Çdo myslimani që shikon (befas) bukuritë e një femre, dhe më pastaj ul shikimin e tij, Allahu do t’ia zëvendësojë këtë (vepër të mirë) me një adhurim, shijen e të cilit do ta gjejë në zemrën e tij” . Në anën tjetër, lejohet shikimi i një gruaje me qëllim të fejesës, sepse kjo ndikon në lumturinë dhe vazhdimësinë e jetës bashkëshortore.
Duke e shikuar, personi do ta njohë gruan dhe bukurinë e saj, që do ta motivojnë për t’u fejuar, ose do ta largojnë nga fejesa. Shikimi është element praktik dhe real para fejesës, sepse mund të ndodhë që pas fejesës dhe pas njohjes midis familjeve, e edhe pas shpenzimeve që bëhen zakonisht, të pasojë ndarja si shkak i mosnjohjes së çiftit më herët. Prandaj, i urtë dhe i mençur është ai që nuk vendos për një çështje, derisa nuk i ka të qarta të mirat dhe të ligat e asaj çështjeje. Të shikuarit para fejesës nuk është element që kërkohet vetëm nga mashkulli, por kjo kërkohet edhe nga gruaja, sepse asaj mund t’i pëlqejë ose të mos i pëlqejë i fejuari, prandaj edhe ajo për këtë zgjedhje ka të drejtë sikur mashkulli. Zaten edhe Omeri r.a., këshilloi besimtarët t’ua mundësonin vajzave të tyre që të shihnin të fejuarin e ardhshëm, sepse siç tha ai: “Atyre (grave) u pëlqen nga ata, ajo që u pëlqen (burrave) nga ato”.
Argumentet që nxisin besimtarët për t’u parë para fejesës, janë të shumta, prandaj, sa për ilustrim, do të cekim disa prej tyre:
a- Transmetohet nga Xhabir ibn Abdullahi se i Dërguari i Allahut ka thënë: “Nëse ndonjëri nga ju dëshiron të fejojë një grua, le të shohë çfarë e nxit për martesën e saj”. Thotë Xhabiri r.a.,: Kam fejuar një grua dhe fshihesha në mënyrë që të kisha mundësi ta shikoja atë, derisa pashë tek ajo tipare që më nxitën për t’u martuar me të.
b- Transmetohet nga Ebu Hurejre se një burrë (nga muhaxhirët, sh.p.) kishte fejuar një grua nga ensarët, ndërsa i Dërguari i Allahut e kishte pyetur burrin: A e ke parë (gruan)? Burri tha: Jo. E i Dërguari i Allahut i tha: Shko shikoje, sepse në sytë e ensarëve ka diçka”.(d.m.th. nuk i kanë sytë të mëdhenj, që është një shenjë e bukurisë, - sh.p.)
c- Po ashtu transmetohet nga Mugire ibn Shu’be se kishte fejuar një grua, e i Dërguari i Allahut e pyeti: A e ke parë? Mugire i tha: Jo. Ndërsa i Dërguari i Allahut –paqja dhe shpëtimi qofshin për të- i tha: Shko shihe, sepse kjo
ju afron, ju bashkon më shumë.
Nga hadithet e cekura më lart, kuptojmë se personi mund ta shikojë gruan që dëshiron ta fejojë, me dijen ose pa dijen e saj, dhe po ashtu lejohet ta shikojë disa herë, nëse dëshiron. Mirëpo nuk lejohet të shohë përveç fytyrës dhe shuplakave të dorës, për arsye se të shikuarit konsiderohet domosdoshmëri e fejesës, e domosdoshmëria caktohet sipas nevojës. Sikur dihet, fytyra është tregues i bukurisë së femrës, ndërsa duart janë tregues i trashësisë dhe ngjyrës së lëkurës. Ky është mendimi i shumicës së dijetarëve.
Porse ka një transmetim nga Ahmedi dhe Evzaiu, se lejohet të shihen ato pjesë të trupit që rëndom janë të zbuluara, kur gruaja qëndron në shtëpi gjatë kryerjes së punëve të shtëpisë, siç janë: fytyra, qafa, duart, këmbët deri tek “zogu i këmbës” dhe flokët. Ata argumentojnë me faktin se i Dërguari i Allahut -paqja dhe shpëtimi qofshin për të- lejoi për ta parë gruan që dëshiron ta fejojë dikush, pa dijen e saj, e kjo aludon pamjen e atyre pjesëve që zakonisht shihen tek gratë, kur janë në prani të familjarëve.
Vetmimi me të fejuarën
Në fillim kemi cekur se fejesa është vetëm premtim i një çifti se do të martohen në të ardhmen. Prandaj nuk lejohet që të fejuarit të vetmohen në një shtëpi, ose edhe në vende publike, pa praninë e të afërmve të së fejuarës. Nuk ka asnjë argument nga Kur’ani dhe Syneti që lejojnë vetmimin e të fejuarve. Përkundrazi, ka mjaft argumente që ndalojnë vetmimin, siç është hadithi: “Të mos vetmohet asnjëri nga ju me një grua të huaj, përveçse në praninë e të afermve të saj. I fejuari në këto kushte konsiderohet i huaj për të fejuarën, përderisa të mos lidhet kontrata e martesës.
Çështje serioze dhe aktuale të të fejuarve
Çështja e parë: Disa mendojnë dhe pretendojnë se i fejuari duhet ta njohë të fejuarën, moralin dhe sjelljet e saj, gjë që është shumë normale. Mirëpo defekti qëndron në faktin se, sipas këtij grupi, “për ta njohur sa më mirë njëri-tjetrin të fejuarit, duhet të vetmohen, të takohen më shpesh dhe të qëndrojnë së bashku për një kohë, dhe kjo është mënyra e vetme për njohjen e njëritjetrit”. Ata që mendojnë kështu dhe u lejojnë vajzave të tyre të vetmohen me të fejuarit e tyre, pa asnjë kontroll, sigurisht që janë të gabuar. Si rezultat i këtij mendimi, femra u ekspozohet problemeve dhe vështirësive të ndryshme, siç është humbja e nderit, çrregullimi i personalitetit, demoralizimi, frika nga martesa etj.. Po ashtu, jemi dëshmitarë të krimeve të rënda, vrasjeve dhe vetëvrasjeve, që ndodhin në jetën e përditshme, si pasojë e prishjes së fejesës të të fejuarve që do të jenë vetmuar dhe do të kenë zbuluar sekretet më të ndjeshme ndaj njëri tjetrit. Kësaj i shtohet edhe fakti se të fejuarit, në këtë periudhë, jetojnë si njerëzit më të lumtur, ndërsa prishja e fejesës, pasi të kenë marrë çështjen më të shenjtë nga njëri-tjetri, pa dyshim
që lë pasoja të paparashikueshme në personalitetin dhe të ardhmen e tyre.
Çështja e dytë: Ndryshe nga grupi i parë, ka disa persona të ngurtë, të cilët i ka kapluar xhelozia (e xhelozia, nëse nuk ka ndonjë shkak të duhur, është e nënçmuar), të cilët nuk lejojnë që dikush të shohë vajzat e tyre para fejesës, dhe as pas fejesës. Të tillët, sidomos më herët, nuk lejonin që i fejuari të shihte vajzën e tij, më konkretisht të fejuarën, përveçse në natën e martesës. Po, takimi për herë të parë në këtë kohë apo në këtë natë, mund të sjellë probleme të ndryshme, prandaj as kjo nuk përkon me konditat islame, sepse lejohet të vizitohet e fejuara në praninë e të afërmve të saj.
Çështja e tretë: Në mes këtyre dy ekstremeve qëndron grupi i tretë, të cilët veprojnë, kinse në emër të Islamit. Këta, pasi të jenë fejuar, lidhin kontratën e martesës, e më pastaj qëndrojnë një kohë të gjatë ashtu të pamartuar (formalisht), për arsye të ndryshme, si mundësitë financiare, arsimimi, punësimi etj. Në thelb, në këtë veprim nuk ka ndonjë të metë, pasi me lidhjen e kontratës së martesës, të fejuarit konsiderohen bashkëshortë legjitimë. Mirëpo, me dije apo pa dije, kjo formë zbeh rëndësinë e martesës, e cila është esenciale, e fejesën në këtë formë e bën më me vlerë dhe më të rëndësishme sesa martesën. Konkretisht, mund të themi se kjo formë ia ka humbur vlerën reale martesës, sepse këta “të fejuar” kanë zbuluar të gjitha sekretet që kanë në mes tyre. Përveç kësaj, kjo kontratë martese, e cila realisht është martesë legjitime, ka të drejtat e saj, siç është mbulimi i shpenzimeve të bashkëshortes, sigurimi i vendbanimit, mehri, trashëgimia në rast të vdekjes së ndonjërit prej tyre etj.. Po këto kushte nuk plotësohen po të ndodhin raste të tilla. Prandaj, shfrytëzoj rastin që t’i këshilloj besimtarët që veprojnë kështu, që të martohen sa më parë, të mos qëndrojnë “të fejuar” një kohë të gjatë, dhe, së fundi, të mos sjellin risi në fe dhe në traditë, në emër të zbatimit të dispozitave islame.
Prishja e fejesës dhe rregullat e saj
Martesa nuk është e detyrueshme për të fejuarit, prandaj të fejuarit kanë të drejtë të prishin fejesën, nëse konsiderojnë se ajo është më mirë për ta. Natyrisht, kjo nuk bëhet për arsye të thjeshta, dhe sidomos kur kemi parasysh se fejesa është premtim për martesë, sa kohë që besimtari i drejtë e mban premtimin e tij, duke pas parasysh fjalët e të Dërguarit të Allahut -paqja dhe shpëtimi qofshin për të-: “Shenjat e hipokritit janë tri: Nëse flet - gënjen, nëse premton - të mashtron dhe nëse i beson - të tradhton”. Kështu, besimtari, duke mos dashur të jetë pjesë e këtij hadithi, duhet të japë maksimumin e tij për të ruajtur fejesën, dhe nuk e prish atë përveçse për ndonjë arsye të fortë dhe reale. Në rastet e fejesës kur jepet mehri i tërë ose një pjesë e tij, me prishjen e fejesës, kthehet mehri i dhënë ose kundërvlera e tij. Ndërsa dhuratat që jepen me rastin e fejesës, duhet të kthehen, nëse janë të ruajtura. Mirëpo, nëse nuk janë ruajtur për ndonjë arsye, si kanë humbur, janë shpenzuar, p.sh. kanë qenë të holla ose ushqim dhe janë shpenzuar, ose kanë pësuar ndryshime, si psh. ka qenë stof dhe janë qepur rroba, - në këso rastesh dhuratat nuk duhet të kthehen.
Në Kur’anin fisnik Allahu xh.sh., i urdhëron besimtarët të jenë të kujdesshëm lidhur me shikimin, duke u thënë: “Thuaju (O Muhamed) besimtarëve të ulin shikimin e tyre“. Gjithashtu i Dërguari i Allahut thotë: “Çdo myslimani që shikon (befas) bukuritë e një femre, dhe më pastaj ul shikimin e tij, Allahu do t’ia zëvendësojë këtë (vepër të mirë) me një adhurim, shijen e të cilit do ta gjejë në zemrën e tij” . Në anën tjetër, lejohet shikimi i një gruaje me qëllim të fejesës, sepse kjo ndikon në lumturinë dhe vazhdimësinë e jetës bashkëshortore.
Duke e shikuar, personi do ta njohë gruan dhe bukurinë e saj, që do ta motivojnë për t’u fejuar, ose do ta largojnë nga fejesa. Shikimi është element praktik dhe real para fejesës, sepse mund të ndodhë që pas fejesës dhe pas njohjes midis familjeve, e edhe pas shpenzimeve që bëhen zakonisht, të pasojë ndarja si shkak i mosnjohjes së çiftit më herët. Prandaj, i urtë dhe i mençur është ai që nuk vendos për një çështje, derisa nuk i ka të qarta të mirat dhe të ligat e asaj çështjeje. Të shikuarit para fejesës nuk është element që kërkohet vetëm nga mashkulli, por kjo kërkohet edhe nga gruaja, sepse asaj mund t’i pëlqejë ose të mos i pëlqejë i fejuari, prandaj edhe ajo për këtë zgjedhje ka të drejtë sikur mashkulli. Zaten edhe Omeri r.a., këshilloi besimtarët t’ua mundësonin vajzave të tyre që të shihnin të fejuarin e ardhshëm, sepse siç tha ai: “Atyre (grave) u pëlqen nga ata, ajo që u pëlqen (burrave) nga ato”.
Argumentet që nxisin besimtarët për t’u parë para fejesës, janë të shumta, prandaj, sa për ilustrim, do të cekim disa prej tyre:
a- Transmetohet nga Xhabir ibn Abdullahi se i Dërguari i Allahut ka thënë: “Nëse ndonjëri nga ju dëshiron të fejojë një grua, le të shohë çfarë e nxit për martesën e saj”. Thotë Xhabiri r.a.,: Kam fejuar një grua dhe fshihesha në mënyrë që të kisha mundësi ta shikoja atë, derisa pashë tek ajo tipare që më nxitën për t’u martuar me të.
b- Transmetohet nga Ebu Hurejre se një burrë (nga muhaxhirët, sh.p.) kishte fejuar një grua nga ensarët, ndërsa i Dërguari i Allahut e kishte pyetur burrin: A e ke parë (gruan)? Burri tha: Jo. E i Dërguari i Allahut i tha: Shko shikoje, sepse në sytë e ensarëve ka diçka”.(d.m.th. nuk i kanë sytë të mëdhenj, që është një shenjë e bukurisë, - sh.p.)
c- Po ashtu transmetohet nga Mugire ibn Shu’be se kishte fejuar një grua, e i Dërguari i Allahut e pyeti: A e ke parë? Mugire i tha: Jo. Ndërsa i Dërguari i Allahut –paqja dhe shpëtimi qofshin për të- i tha: Shko shihe, sepse kjo
ju afron, ju bashkon më shumë.
Nga hadithet e cekura më lart, kuptojmë se personi mund ta shikojë gruan që dëshiron ta fejojë, me dijen ose pa dijen e saj, dhe po ashtu lejohet ta shikojë disa herë, nëse dëshiron. Mirëpo nuk lejohet të shohë përveç fytyrës dhe shuplakave të dorës, për arsye se të shikuarit konsiderohet domosdoshmëri e fejesës, e domosdoshmëria caktohet sipas nevojës. Sikur dihet, fytyra është tregues i bukurisë së femrës, ndërsa duart janë tregues i trashësisë dhe ngjyrës së lëkurës. Ky është mendimi i shumicës së dijetarëve.
Porse ka një transmetim nga Ahmedi dhe Evzaiu, se lejohet të shihen ato pjesë të trupit që rëndom janë të zbuluara, kur gruaja qëndron në shtëpi gjatë kryerjes së punëve të shtëpisë, siç janë: fytyra, qafa, duart, këmbët deri tek “zogu i këmbës” dhe flokët. Ata argumentojnë me faktin se i Dërguari i Allahut -paqja dhe shpëtimi qofshin për të- lejoi për ta parë gruan që dëshiron ta fejojë dikush, pa dijen e saj, e kjo aludon pamjen e atyre pjesëve që zakonisht shihen tek gratë, kur janë në prani të familjarëve.
Vetmimi me të fejuarën
Në fillim kemi cekur se fejesa është vetëm premtim i një çifti se do të martohen në të ardhmen. Prandaj nuk lejohet që të fejuarit të vetmohen në një shtëpi, ose edhe në vende publike, pa praninë e të afërmve të së fejuarës. Nuk ka asnjë argument nga Kur’ani dhe Syneti që lejojnë vetmimin e të fejuarve. Përkundrazi, ka mjaft argumente që ndalojnë vetmimin, siç është hadithi: “Të mos vetmohet asnjëri nga ju me një grua të huaj, përveçse në praninë e të afermve të saj. I fejuari në këto kushte konsiderohet i huaj për të fejuarën, përderisa të mos lidhet kontrata e martesës.
Çështje serioze dhe aktuale të të fejuarve
Çështja e parë: Disa mendojnë dhe pretendojnë se i fejuari duhet ta njohë të fejuarën, moralin dhe sjelljet e saj, gjë që është shumë normale. Mirëpo defekti qëndron në faktin se, sipas këtij grupi, “për ta njohur sa më mirë njëri-tjetrin të fejuarit, duhet të vetmohen, të takohen më shpesh dhe të qëndrojnë së bashku për një kohë, dhe kjo është mënyra e vetme për njohjen e njëritjetrit”. Ata që mendojnë kështu dhe u lejojnë vajzave të tyre të vetmohen me të fejuarit e tyre, pa asnjë kontroll, sigurisht që janë të gabuar. Si rezultat i këtij mendimi, femra u ekspozohet problemeve dhe vështirësive të ndryshme, siç është humbja e nderit, çrregullimi i personalitetit, demoralizimi, frika nga martesa etj.. Po ashtu, jemi dëshmitarë të krimeve të rënda, vrasjeve dhe vetëvrasjeve, që ndodhin në jetën e përditshme, si pasojë e prishjes së fejesës të të fejuarve që do të jenë vetmuar dhe do të kenë zbuluar sekretet më të ndjeshme ndaj njëri tjetrit. Kësaj i shtohet edhe fakti se të fejuarit, në këtë periudhë, jetojnë si njerëzit më të lumtur, ndërsa prishja e fejesës, pasi të kenë marrë çështjen më të shenjtë nga njëri-tjetri, pa dyshim
që lë pasoja të paparashikueshme në personalitetin dhe të ardhmen e tyre.
Çështja e dytë: Ndryshe nga grupi i parë, ka disa persona të ngurtë, të cilët i ka kapluar xhelozia (e xhelozia, nëse nuk ka ndonjë shkak të duhur, është e nënçmuar), të cilët nuk lejojnë që dikush të shohë vajzat e tyre para fejesës, dhe as pas fejesës. Të tillët, sidomos më herët, nuk lejonin që i fejuari të shihte vajzën e tij, më konkretisht të fejuarën, përveçse në natën e martesës. Po, takimi për herë të parë në këtë kohë apo në këtë natë, mund të sjellë probleme të ndryshme, prandaj as kjo nuk përkon me konditat islame, sepse lejohet të vizitohet e fejuara në praninë e të afërmve të saj.
Çështja e tretë: Në mes këtyre dy ekstremeve qëndron grupi i tretë, të cilët veprojnë, kinse në emër të Islamit. Këta, pasi të jenë fejuar, lidhin kontratën e martesës, e më pastaj qëndrojnë një kohë të gjatë ashtu të pamartuar (formalisht), për arsye të ndryshme, si mundësitë financiare, arsimimi, punësimi etj. Në thelb, në këtë veprim nuk ka ndonjë të metë, pasi me lidhjen e kontratës së martesës, të fejuarit konsiderohen bashkëshortë legjitimë. Mirëpo, me dije apo pa dije, kjo formë zbeh rëndësinë e martesës, e cila është esenciale, e fejesën në këtë formë e bën më me vlerë dhe më të rëndësishme sesa martesën. Konkretisht, mund të themi se kjo formë ia ka humbur vlerën reale martesës, sepse këta “të fejuar” kanë zbuluar të gjitha sekretet që kanë në mes tyre. Përveç kësaj, kjo kontratë martese, e cila realisht është martesë legjitime, ka të drejtat e saj, siç është mbulimi i shpenzimeve të bashkëshortes, sigurimi i vendbanimit, mehri, trashëgimia në rast të vdekjes së ndonjërit prej tyre etj.. Po këto kushte nuk plotësohen po të ndodhin raste të tilla. Prandaj, shfrytëzoj rastin që t’i këshilloj besimtarët që veprojnë kështu, që të martohen sa më parë, të mos qëndrojnë “të fejuar” një kohë të gjatë, dhe, së fundi, të mos sjellin risi në fe dhe në traditë, në emër të zbatimit të dispozitave islame.
Prishja e fejesës dhe rregullat e saj
Martesa nuk është e detyrueshme për të fejuarit, prandaj të fejuarit kanë të drejtë të prishin fejesën, nëse konsiderojnë se ajo është më mirë për ta. Natyrisht, kjo nuk bëhet për arsye të thjeshta, dhe sidomos kur kemi parasysh se fejesa është premtim për martesë, sa kohë që besimtari i drejtë e mban premtimin e tij, duke pas parasysh fjalët e të Dërguarit të Allahut -paqja dhe shpëtimi qofshin për të-: “Shenjat e hipokritit janë tri: Nëse flet - gënjen, nëse premton - të mashtron dhe nëse i beson - të tradhton”. Kështu, besimtari, duke mos dashur të jetë pjesë e këtij hadithi, duhet të japë maksimumin e tij për të ruajtur fejesën, dhe nuk e prish atë përveçse për ndonjë arsye të fortë dhe reale. Në rastet e fejesës kur jepet mehri i tërë ose një pjesë e tij, me prishjen e fejesës, kthehet mehri i dhënë ose kundërvlera e tij. Ndërsa dhuratat që jepen me rastin e fejesës, duhet të kthehen, nëse janë të ruajtura. Mirëpo, nëse nuk janë ruajtur për ndonjë arsye, si kanë humbur, janë shpenzuar, p.sh. kanë qenë të holla ose ushqim dhe janë shpenzuar, ose kanë pësuar ndryshime, si psh. ka qenë stof dhe janë qepur rroba, - në këso rastesh dhuratat nuk duhet të kthehen.
N A M A Z I
Përgatitja për namaz
Për namaz nevoiten disa përgatitje, të cilat përbëhen nga këto kushte:
1.trupi, petku dhe vendi ku do të falet të jetë i pastër,
2.të merret abdest (sipas nevojës të lahet, ose nëse kjo nuk është e mundhsme, të merret tejmmum),
3.të vishet sipas rregullit,
4.të falet në kohë,
5.të kthehet kah kibla,
6.të bëhet nijet.
Përbërja e namazit
Namazi përbëhet nga këto pjesë apo rukne:
1. iftitah - tekbir, tekbiri fillestar (All-llahu ekber),
2. kijam, qëndrimi në këmbë,
3. kiraet, lëximi i Kur'anit në namaz,
4. ruku, përkulja në namaz,
5. suxhud, lëshimi i fëtyrës përtoke në namaz,
6. teshehhud, ulja në namaz.
Falja e namazit
Me të hyrë në namaz, bëjmë nijetin dhe duke i ngritur duart lart, shqiptojmë:
All-llahu ekber ( All-llahu është më i Madhi),
(Që do të thotë: i ngre duart nga kjo botë dhe i kthehemi All-llahut, të Vërtetës dhe Madhërisë më të madhe).
Lidhja e duarve në kijam do të thotë: e lidh zemrën dhe mendimet e mia vetëm për All-llahun xh.sh.
Në rekatin e parë lexojmë:
Subhanekell-llahumme ve bi hamdike ve tebarekesmuke ve te'ala xheddukem ve la ilahe gajruke.
(Që do të thotë: Lavdërimi të qoftë Ty, o Zoti im. Ty të takon çdo falënderim. I lartësuar është emri Yt, e paarritshme është madhëria Jote. Pos Teje s'ka zot tjetër).
Pastaj lexojmë:
E'udhu bil-lahi minesh-shejtanir-raxhim
Bismil-lahir-rahmanir-rahim
(Që do të thotë: Kërkoj mbështetje te Zoti kundër djallit të mallkuar. Në emër të All-llahut, të Gjithmëshirshmit, Mëshirëplotit).
El-hamdu lil-lahi rabbil-alemin
Er-rahmanir-rahim
Maliki jevmiddin
Ijjake na'budu ve ijjake neste'in
Ihdinessiratal-mustekim
Siratal-ledhine en'amte alejhim
Gajril-magdubi alejhim veleddal - lin
Që do të thotë:
Falënderimi i takon All-llahut, Zotit të botërave!
Mëshiruesit, Mëshirëbërësit
Sunduesit të ditës së Gjykimit
Ty të adhurojmë dhe prej Teje ndihmë kërkojmë
Udhëzona në rrugën e drejtë,
Në rrugën e atyre ndaj të cilëve ke bekimin, e jo në të atyre që je i hidhëruar, dhe që kanë humbur!Amin
Pas Fatihasë ( e cila lexohet në secilin rekat), në dy rekatet e para të namazeve farz, e të atyre sunnet në secilin rekat, lexohet nga një sure apo disa ajete.
Pastaj duke shprehur tekbirin - All-llahu ekber, shkohet në ruku', ku tri herë thuhet:
Subhane rabbijel-adhim,
(Lavdërimi të takon Ty, o Zoti im i madh) e pastaj duke u drejtuar thuhet:
Semi'all-llahu limen hemideh , (E dëgjon All-llahu atë që e falënderon),
Rabbena lekel-hamd , (Falënderimi të qoftë Ty, o Zoti ynë!).
Pastaj me tekbir - All-llahu ekber, lëshohet në sexhde, ku në dy sexhde të njëpasnjëshme, të ndara me tekbir, tri herë lexohet:
Besmelja,
Fatihaja dhe
Një sure, një ajet i gjatë ose disa të shkurtër,
E pastaj në të njëjtën mënyrë kryhet edhe ruku'i dhe sexhdeja.
Pas sexhdes së rekatit të dytë, në ulje lexojmë Ettehijjatu...
Nëse namazi është dyrekatësh (sunneti dhe farzi i sabahut, sunneti i akshamit, sunneti i fundit i drekës dhe i jacisë, farzi i xhumasë dhe namazi i bajramit), atëherë pas ettehijjatu lexohen salavatet dhe duatë.
Pastaj jepet selam, së pari në anën e djathtë, e pastaj në të majtën.
Nëse namazi është trerekatësh (farzi i akshamit dhe namazi i vitrit), ose prej katër rekatëve (sunneti dhe farzi i drekës, sunneti dhe farzi i ikindisë dhe sunneti dhe farzi i jacisë), atëherë (te farzet e drekës dhe sunneti i xhumasë) pas ettehijjatit, e te sunnetet e (tjera), pas salavateve e duave, falet edhe një rekat, gjegjësisht dy, në të cilët, nëse është farz, lexohet vetëm besmeleja dhe Fatihaja, e nëse është sunnet lexohet besmeleja, Fatihaja dhe një sure, gjegjësisht ca ajete, e pastaj në uljen e fundit (kadil-ahiren) lexohen ettehijjatu, salavatet e duatë dhe jepet selam.
DHIKRI PAS NAMAZIT
Pasi të jetë falur namazi, është e lavdërueshme të lexohet: salavat, ajetul-kursiji, tesbihët dhe duaja.
Edhe pse duaja është më mirë të lexohet arabisht, ajo mund të lexohet edhe në gjuhën tonë).
VAXHIBET - OBLIGIMET NË NAMAZ
Në çdo rekat të lexohet Fatiha,
Në dy rekatet e para të namazeve farz, e në të gjitha rekatet e namazeve tjera, të lexohet një sure ose ca ajete,
Në sexhde përveç ballit duhet vënë edhe hundën, në mënyrë që të ndjehet fortësia e tokës,
Në dy rekatet e para të namazeve të natës, të xhumasë e të Bajramit, imami të lexojë Kur'anin në zë, ndërkaq muktediu ta ndjekë duke heshtur,
Të lexohet ettehijjatu në të dyja uljet,
Në uljen e parë të namazeve farz si dhe në sunnetet e drekës e të xhumasë pas ettehijjatu të mos lexohen salavatet.
Në farzin e drekës e të ikindisë imami të lexojë Kur'an në vete, ndërsa muktediu ta ndjekë duke heshtur,
Në namazin e vitrit, në rekatin e tretë, (pas sures) të merret tekbir dhe të lexohet duaja e kunutit,
Në namazet e bajramit, në rekatin e parë pas subhanekes, ndërsa në të dytin pas sures, të merren nga tri tekbire (duke i ngritur duart deri te veshët),
Në fund të namazit të jepet selam.
KUPTIMI I RUKNEVE TË NAMAZIT
Të gjitha ruknet e namazit - iftitah tekbiri , kijami , kiraeti , ruku'i , suxhudi dhe tesheh - hudi kanë kuptimin dhe arsyen e thellë të tyre . Kijami - qëndrimi dhe kiraeti - leximi në namaz nënkuptojnë qëndrimin para All-llahut , bisedën dhe kontaktin shpirtëror me Krijuesin dhe falënderimin në begatin e Tij të panumëruar . Kijami njëkohësisht na përkujton Ditën e Gjykimit kur njerëzit , duke qëndruar para All-llahut, do të japin llogari për veprat e tyre .
Ruku'ja - përkulja , nënkupton falenderimin ndaj Krijuesit , për të mirat që i gëzojmë dhe përulshmërin para Madhëris së Tij . Sexhdeja - lëshimi i fytyrës në tokë , është shprehje e thellë e përulshmërisë dhe e nënshtrimit ndaj All-llahut xh.sh. Në sexhde njeriu është më afër All-llahut xh.sh.
Namazet farz , vaxhib dhe sunnet
Muslimani e ka për detyrë të domosdoshme farz, që gjatë ditës e natës të falë pesë namaze, e që janë : 1. Sabuhu- katër rekate: dy sunnet dhe dy farz,
2. Dreka - dhjetë rekate : katër sunnet , katër farz dhe dy sunnet të fundit , 3. Ikindia - tetë rekate : katër sunnet dhe katër farz,
4. Akshami - pesë rekate : tre farz dhe dy sunnet dhe,
5. Jacija - trembëdhjetë rekate : katër sunnet, katër farz , dy sunnet të fundit dhe tre të vitër namazit .
Kompensimi dhe shkurtimi i namazit
Farzet e namazeve të lëshuara jemi të detyruar t'i kompensojmë , duke i falur ato . Sunneti i ikindisë dhe i jacisë ndonjëherë mund të mos falet , pra të lihet Nëse jemi udhëtarë - mysafirrë në largësi prej më se 86 km., farzet prej katër rekateve mund t'i shkurtojmë në dy rekate .
Kuptimi i namazit
Namazi , si edhe çdo dispozitë tjetër islame , ka kuptimin e tij të dyfishtë: ta nxisë njeriun në falënderimin e All-llahut xh.sh dhe në kryerjen e veprave të mira fisnike dhe ta ndalojë nga veprat dhe mendimet e këqija.
All-llahu xh.sh thotë:
"Ti lexo atë që po të shpallet nga libri (Kur'ani), fal namazin, vërtet namazi largon nga të shëmtuarat dhe të irituarat, e përmendja e All-llahut është më e madhja (e adhurimeve);
All-llahu e di ç'punoni ju." (El - Ankebut, 45)
"(Ai ndihmon) Ata të cilët kur Ne u mundësojmë vendosjen në tokë, e falin namazin, japin zeqatin, urdhërojnë për të mirë dhe largojnë prej të keqes. All-llahut i takon përfundimi i çështjeve." (El - Haxhxh, 41)
Muhammedi alejhisselam namazin e ka krahasuar me lumin andaj ka thënë: "Ç'mendoni, sikur ndokush prej jush të kishte një lum para dyerve, e të lahej në të për çdo ditë nga pesë herë...? Kështu ndodh edhe me pesë namazet gjatë ditës e natës. All-llahu me to i shlyen mëkatet e mu'minit".
Njeriu që rregullisht e fal namazin, duke qenë i vetëdijshëm për qëllimin dhe përmbajtjen e tij, patjetër të jetë i pastër shpirtërisht dhe moralisht. Ai që vazhdimisht mendon në Zotin, mendon edhe në veprat e mira e të ndershme. Një njeri i tillë është më tepër qenie shpirtërore sesa fizike. Ai është i zbukuruar me virtytet më të mira. Për të tillët All-llahu xh.sh. thotë:
"O ti shpirt i bindur plotësisht!
Kthehu te Zoti yt i vetëkënaqur e i pranuar!
Hyn në turmën e robërve të Mi!
Dhe hyn në Xhennetin Tim!" (El Fexhër, 27-30)
Namazi është qetësi shpirtërore. Ndërkaq shpirtërisht i qetë mund të jetë vetëm mu'mini i cili nuk mburret e nuk krenohet me të mirat e kësaj bote, duke e ditur se ato janë mëshirë dhe provë e Zotit.
Namazi për mu'minin është dritë e cila ia shëndrit rrugët e së vërtetës dhe e shpie në lumturi në të dyja botërat. Ai është dëshmi e besimit të sinqertë dhe e cilësive të larta morale të besimtarit.
Muhammedi alejhisselam thotë:
"Gëzimi im më i madh është në namaz".
"Atë që namazi nuk e largon nga punët e këqija, ai edhe më tepër e largon nga mëshira e Zotit".
Mospërfillja e namazit
Namazi i disave vetëm nga pamja e jashtme është namaz. Mendimet e tyre rëndom janë të drejtuara në gjëra dhe sende të tjera. Ata konsiderojnë se namazi është vetëm "borxh ndaj All-llahut", të cilin gjithsesi duhet ta paguajnë. Falja e këtillë e namazit është e paqëllimtë dhe e pakuptimtë. Në Kur'an për këtë thuhet:
"Pra shkatërrim është për ata që falen, të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm." (E-Ma'un, 4-5)
Ndërsa Pejgamberi i All-llahut na e tërheq vërejtjen duke na thënë se prej namazit do të pranohet, aq sa kemi qenë të pranishëm me mend në të
Lëshimi i namazit
Lëshimi - mosfalja e namazit paraqet mëkat të rëndë dhe mospërkulje ndaj All-llahut xh.sh. Kur'ani këtë e përshkruan me këto fjalë:
"E pas tyre (të mirëve) erdhën pasardhës të këqij, që e lanë namazin e u dhanë pas kënaqësive (trupore), e më vonë do të hidhen në çdo gjë të keqe (ose në Gaja)." (Merjem, 59)
Duke folur për këtë Pejgamberi alejhisselam ka thënë: "Gjëja e parë për të cilën njeriu do të përgjigjet në ditën e Gjykimit është namazi, e nëse ai është i mirë, të mira do të jenë edhe veprat e tjera, e nëse ai është iI keq, të këqija do të jenë edhe veprat tjera".
I Dërguari i Zotit po ashtu ka thënë: "Nuk ka fe ai që s'është i besës, as namaz pa pastërti, as fe pa namaz. Namazi për fenë është ajo që për trupin është koka".
"Ndërmjet njeriut dhe idhujtarisë - shirkut dhe mosbesimit është lëshimi i namazit".
NAMAZI DHE TË RINJTË
Për fadiletet - vlerat e mëdha të namazit, Muhammedi alejhisselam i ka urdhëruar të gjitha gjeneratat e muslimanëve, deri në Ditën e Gjykimit, që namazin ta konsiderojnë detyrë të vetën parësore dhe t'i mësojnë fëmijët e tyre që nga mosha shtatë vjeqare ta kryejnë rregullisht këtë detyrë të madhe islame, ndaj ka thënë:
"Urdhëroni fëmijët tuaj të falin namazin kur t'i mbushin shtatë vjet, e kur t'i mbushin dhjetë, atëherë nëse këtë e refuzojnë, bëhuni edhe të ashpër".
Namazi i përbashkët dhe vetëm
Për namazin me xhemat Muhammedi alejhisselam thotë: "se është më i mirë tek All-llahu xh.sh për njëzet e pesë shkallë nga namazi i falur vetmas".
Namazi në xhemat e zhvillon ndenjën e vëllazërisë, dashurisë dhe afrimit të ndërsjellë.
Muslimanët duhet të ndjehen si anëtarë të një familje, gjë që më së miri arrihet nëpërmjet namazit të përbashkët. Namazi i përbashkët mund të falet edhe në rrethin familjar, e mund të falin edhe vetëm dy anëtarë, p.sh. burri dhe gruaja etj.
Namazi i xhumasë është namaz i domosdoshëm javor, i cili falet bashkërisht të premteve në kohën e drekës. Namazin e xhumasë, në vend të drekës mund ta falin edhe gratë. Kjo në veqanti është e preferueshme për shkak të dëgjimit të hutbes dhe përcjelljes së porosive të saj te anëtarët e tjerë të familjes.
Namazi i xhumasë ka dhjetë rekate: Katër sunnet, dy farz dhe katër sunnet.
Namazi i xhenazes , i falet muslimanit dhe muslimanes së vdekur. Ai është farzi kifaje, do të thotë, detyrë e përbashkët e të gjithë muslimanëve të xhematit përkatës.
Namazi Bajramit është vaxhib për meshkujt. Falet dy herë në vit, në Bajramin e Ramazanit dhe në Bajramin e Kurbanit. Ka dy rekate.
Namazin e xhumasë, të xhumasë dhe të bajramit për borxh e kanë ta falin vetëm, meshkujt.
Gratë dhe xhemati
Parimisht, të gjitha detyrat islame janë të obliguar t'i kryejnë edhe meshkujt edhe femrat. Kështu edhe gratë mund të shkojnë në xhemat dhe meshkujt nuk kanë të drejtë t'i ndalojnë. Muhammedi alejhisselam thotë:
"Mos i ndaloni robëreshat e All-llahut të mos shkojnë në xhami".
Ato nuk mund të hyjnë në xhami dhe të falen vetëm gjatë kohës së hajdit dhe nifasit (menstruacionit dhe lehonisë).
Higjena e namazit
Higjena e namazit ndahet në fizike dhe shpirtërore. Higjena fizike përbëhet nga larja dhe pastrami I tërë trupit , ose vetëm nga marrja e abdestit - larjes së gojës, hundës, fëtyrës, duarve deri të bërrylat, prekjes së kokës, qafës dhe veshëve (mes'h), larjes së këmbëve deri mbi nyjet. Po nuk ruhet abdesti i mëparshëm, duhet të merret abdest për çdo namaz.
ABDESI
Nje nga obligimet e Faljes, per besimtarin eshte abdesi, apo pastrimi i pjesshem.
Si te marrim abdes?
Pasi qe te vendosim per te marre abdes themi Bismilahi-Rrahmani-Rrahim.
Me pas:
Lajme duart rreth shuplakes tre here duke ferkuar mire deri ne kyçe.
shperlajme gojen dhe hundet tre here
pastrojme fytyren gjithashtu tre here (pastrimi te jete i plote, deri poshte gushes)
pastrojme dy duart gjithashtu deri ne pjesen e siperme te berrylit duke filluar prej te djathtes.
Te njejten gje bejme dhe me doren e majte
me dore te lagur lagim pjesen e siperme te kokes .
me duar te lagura i pastrojme veshet.Pastrimin e vesheve e bejme duke prekur me gishtin tregues brendine e tyre e me te madhin pjesen e jashtme te vesheve.
Pastaj pastrojme dy kembet deri mbi kyce duke pasur kujdes qe te mos leme asnje pjese pa lagur (fillojme me te djathten dhe me pas te majten).
Pas larjes themi Elhamdulilah (Falenderimi i qofte Allahut).
------------------------------------------------------------------------------
Uji me te cilin merret abdes (disa sqarime).
- Duhet te jete i paster.
- Nuk lejohet qe te merret abdes me uje te ndotur.
- Nuk lejohet te merret abdes me uje ne te cilin ka pire derri apo kane ndotur kafshet.
- Uji i detit, liqenit, lumenjve apo vendeve qe uji qarkollon eshte I LEJUAR.
- Uji eshte i lejuar kur nuk vjen ere (ndotjeje), eshte pa ngjyre (dmth nuk ka pisllek ne te).
--------------------------------------------------------------------------------
Cfare e prish Abdesin?
- Abdesi prishet kur njeriu fle në gjume.
- Kryen nevojave personale .
- Nxjerrja e gazrave.
- Ngrenia e mishit te deves.
Me pastrimin e domosdoshëm për namaz nënkuptohet pastrimi i tërë trupit, rrobave dhe vendit ku do të falemi.
Namazi dhe higjena e përgjithshme është detyrë e domosdoshme fetare e urdhëruar me Kur'an dhe Hadith. All-llahu xh.sh. thotë:
"Të pyesin ty për menstruacionin (hajdin). Thuaj: "Ajo është gjendje e neveritur, andaj largohuni prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (për marëdhënie) derisa të pastrohen. E kur të pastrohen, atëherë afrohuni atyre ashtu siç u ka lejuar All-llahu. All-llahu i do ata që pendohen, dhe ata që ruhen prej punëve të ndyta e të neveritshme." (El Bekare, 222)
Secila dispozitë islame krahas domethënies së saj të jashtme, ka edhe kuptimin dhe përmbajtjen e saj të brendshme. Kështu edhe abdesti, përveq pastërtisë fizike, ka edhe atë morale - shpirtërore. Kjo është larja simbolike nga mëkatet, nga mendimet dhe qëllimet e irituara. Në këtë qëndron kuptimi bazor i tij. All-llahu xh.sh thotë:
"Mos iu qas asaj për të cilën nuk kë njohuri, pse të dëgjuarit, të pamët dhe zemra, për të gjitha këto ka përgjegjësi." (El -Isra', 36)
Muhammedi alejhisselam thotë: "Sytë bëjnë zina - kurvëri me të parët epshor, veshët me të dëgjuarit, duart me të prekurit, ndërsa këmbët me të ecurit".
Për këtë shkak Pejgamberi, kur një ashab i tij e luti t'ia lexojë një dua që do të përfshinte çdo gjë, e mori dorën e tij dhe në frymën e ajetit të mësipërm lexoi: "Thuaj: të lutem, o Zot më ruaj nga e keqja e të dëgjuarit tim, nga e keqja e të pamurit tim, nga e keqja e gjuhës sime, nga e keqja e zemrës sime dhe përgjithsisht nga e keqja që rrjedh nga unë".
Abdesti është akt devotshmërie nëpërmjet të cilit muslimani përgatitet për një akt tjetër më të lartë - namazin, në mënyrë që të dëlirë shpirtin e tij nga të këqijat, dhe kështu i pastruar, me anë të ekstazës shpirtërore, t'i afrohet Krijuesit të vet - All-llahut xh.sh.
Kuptimi shëndetësor i namazit
Qëllimi parësor i namazit është që ta zhvillojë fuqinë shpirtërore të njeriut. Megjithatë në namaz as trupi nuk është lënë pasdore. Disa lëvizje të namazit, krahas domethënies së tyre shpirtërore, kanë edhe kuptimin e vet fizik. Këto lëvizje, edhe pse simbolike, shpiejnë në forcimit e trupit dhe në krijimin e baraspeshës psiko-fizike.
Vendet e faljes
Namazi nuk është i lidhur ekzkluzivisht për xhaminë. Muslimani mund të falet kudo: në shtëpi, në livadh, në auto, në aeroplan, në tren, në anije etj. Ndaj, shtëpia e muslimanit njëkohësisht është edhe xhami.
Qëndrimi ndaj namazit
Qëndrimi I sotëm I muslimanëve ndaj namazit është gati I mjerueshëm. Shumica nuk e përfillin këtë detyrë islame nga përtacia djhe moskujdesi. Një numër falet shumë rralë - vetëm gjatë muajit të Ramazanit dhe bajrameve, ndërsa të tjerët mendojnë se mund t'I afrohen Zotit edhe në mënyra të tjera.
Shqetësues është edhe fakti se shumë prindër, të cilët përkohësisht ose rregullisht I çojnë fëmijët e tyre në mësim-besimin fetar, vetë ata nuk e falin namazin, po as që I praktikojnë obligimet e tjera islame dhe kështu me shembullin e tyre personal ndikojnë negativisht në familjet e veta, në edukimin dhe sjelljen e tyre.
Porosia e All-llahut në këtë drejtim është shumë e qartë:
"Zoti juaj ka thënë: "Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem, e ata që nga mendjemadhësia i shmangen adhurimit ndaj Meje, do të hyjnë të nënçmuar në Xhehennem". (Gafir, 60)
Dhe me të vërtetë nëse njeriu nuk është i gatshëm që gjatë natës dhe ditës t'i sakrifikojë disa çaste në emër të All-llahut xh.sh., kjo atëherë pra është shenjë e sigurtë e mosbesimit - kufrit.
Muhammedi alejhisselam thotë: "Ndërmjet njeriut dhe idhujtarisë - mosbesimit është lëshimi i namazit".
Namazi në esencë është metodë e edukimit islam, i cili në zemrën e besimtarit mbjell të vërtetën dhe formon ndenjën e kontrollit dhe të pranisë së All-llahut xh.sh.
Për namaz nevoiten disa përgatitje, të cilat përbëhen nga këto kushte:
1.trupi, petku dhe vendi ku do të falet të jetë i pastër,
2.të merret abdest (sipas nevojës të lahet, ose nëse kjo nuk është e mundhsme, të merret tejmmum),
3.të vishet sipas rregullit,
4.të falet në kohë,
5.të kthehet kah kibla,
6.të bëhet nijet.
Përbërja e namazit
Namazi përbëhet nga këto pjesë apo rukne:
1. iftitah - tekbir, tekbiri fillestar (All-llahu ekber),
2. kijam, qëndrimi në këmbë,
3. kiraet, lëximi i Kur'anit në namaz,
4. ruku, përkulja në namaz,
5. suxhud, lëshimi i fëtyrës përtoke në namaz,
6. teshehhud, ulja në namaz.
Falja e namazit
Me të hyrë në namaz, bëjmë nijetin dhe duke i ngritur duart lart, shqiptojmë:
All-llahu ekber ( All-llahu është më i Madhi),
(Që do të thotë: i ngre duart nga kjo botë dhe i kthehemi All-llahut, të Vërtetës dhe Madhërisë më të madhe).
Lidhja e duarve në kijam do të thotë: e lidh zemrën dhe mendimet e mia vetëm për All-llahun xh.sh.
Në rekatin e parë lexojmë:
Subhanekell-llahumme ve bi hamdike ve tebarekesmuke ve te'ala xheddukem ve la ilahe gajruke.
(Që do të thotë: Lavdërimi të qoftë Ty, o Zoti im. Ty të takon çdo falënderim. I lartësuar është emri Yt, e paarritshme është madhëria Jote. Pos Teje s'ka zot tjetër).
Pastaj lexojmë:
E'udhu bil-lahi minesh-shejtanir-raxhim
Bismil-lahir-rahmanir-rahim
(Që do të thotë: Kërkoj mbështetje te Zoti kundër djallit të mallkuar. Në emër të All-llahut, të Gjithmëshirshmit, Mëshirëplotit).
El-hamdu lil-lahi rabbil-alemin
Er-rahmanir-rahim
Maliki jevmiddin
Ijjake na'budu ve ijjake neste'in
Ihdinessiratal-mustekim
Siratal-ledhine en'amte alejhim
Gajril-magdubi alejhim veleddal - lin
Që do të thotë:
Falënderimi i takon All-llahut, Zotit të botërave!
Mëshiruesit, Mëshirëbërësit
Sunduesit të ditës së Gjykimit
Ty të adhurojmë dhe prej Teje ndihmë kërkojmë
Udhëzona në rrugën e drejtë,
Në rrugën e atyre ndaj të cilëve ke bekimin, e jo në të atyre që je i hidhëruar, dhe që kanë humbur!Amin
Pas Fatihasë ( e cila lexohet në secilin rekat), në dy rekatet e para të namazeve farz, e të atyre sunnet në secilin rekat, lexohet nga një sure apo disa ajete.
Pastaj duke shprehur tekbirin - All-llahu ekber, shkohet në ruku', ku tri herë thuhet:
Subhane rabbijel-adhim,
(Lavdërimi të takon Ty, o Zoti im i madh) e pastaj duke u drejtuar thuhet:
Semi'all-llahu limen hemideh , (E dëgjon All-llahu atë që e falënderon),
Rabbena lekel-hamd , (Falënderimi të qoftë Ty, o Zoti ynë!).
Pastaj me tekbir - All-llahu ekber, lëshohet në sexhde, ku në dy sexhde të njëpasnjëshme, të ndara me tekbir, tri herë lexohet:
Besmelja,
Fatihaja dhe
Një sure, një ajet i gjatë ose disa të shkurtër,
E pastaj në të njëjtën mënyrë kryhet edhe ruku'i dhe sexhdeja.
Pas sexhdes së rekatit të dytë, në ulje lexojmë Ettehijjatu...
Nëse namazi është dyrekatësh (sunneti dhe farzi i sabahut, sunneti i akshamit, sunneti i fundit i drekës dhe i jacisë, farzi i xhumasë dhe namazi i bajramit), atëherë pas ettehijjatu lexohen salavatet dhe duatë.
Pastaj jepet selam, së pari në anën e djathtë, e pastaj në të majtën.
Nëse namazi është trerekatësh (farzi i akshamit dhe namazi i vitrit), ose prej katër rekatëve (sunneti dhe farzi i drekës, sunneti dhe farzi i ikindisë dhe sunneti dhe farzi i jacisë), atëherë (te farzet e drekës dhe sunneti i xhumasë) pas ettehijjatit, e te sunnetet e (tjera), pas salavateve e duave, falet edhe një rekat, gjegjësisht dy, në të cilët, nëse është farz, lexohet vetëm besmeleja dhe Fatihaja, e nëse është sunnet lexohet besmeleja, Fatihaja dhe një sure, gjegjësisht ca ajete, e pastaj në uljen e fundit (kadil-ahiren) lexohen ettehijjatu, salavatet e duatë dhe jepet selam.
DHIKRI PAS NAMAZIT
Pasi të jetë falur namazi, është e lavdërueshme të lexohet: salavat, ajetul-kursiji, tesbihët dhe duaja.
Edhe pse duaja është më mirë të lexohet arabisht, ajo mund të lexohet edhe në gjuhën tonë).
VAXHIBET - OBLIGIMET NË NAMAZ
Në çdo rekat të lexohet Fatiha,
Në dy rekatet e para të namazeve farz, e në të gjitha rekatet e namazeve tjera, të lexohet një sure ose ca ajete,
Në sexhde përveç ballit duhet vënë edhe hundën, në mënyrë që të ndjehet fortësia e tokës,
Në dy rekatet e para të namazeve të natës, të xhumasë e të Bajramit, imami të lexojë Kur'anin në zë, ndërkaq muktediu ta ndjekë duke heshtur,
Të lexohet ettehijjatu në të dyja uljet,
Në uljen e parë të namazeve farz si dhe në sunnetet e drekës e të xhumasë pas ettehijjatu të mos lexohen salavatet.
Në farzin e drekës e të ikindisë imami të lexojë Kur'an në vete, ndërsa muktediu ta ndjekë duke heshtur,
Në namazin e vitrit, në rekatin e tretë, (pas sures) të merret tekbir dhe të lexohet duaja e kunutit,
Në namazet e bajramit, në rekatin e parë pas subhanekes, ndërsa në të dytin pas sures, të merren nga tri tekbire (duke i ngritur duart deri te veshët),
Në fund të namazit të jepet selam.
KUPTIMI I RUKNEVE TË NAMAZIT
Të gjitha ruknet e namazit - iftitah tekbiri , kijami , kiraeti , ruku'i , suxhudi dhe tesheh - hudi kanë kuptimin dhe arsyen e thellë të tyre . Kijami - qëndrimi dhe kiraeti - leximi në namaz nënkuptojnë qëndrimin para All-llahut , bisedën dhe kontaktin shpirtëror me Krijuesin dhe falënderimin në begatin e Tij të panumëruar . Kijami njëkohësisht na përkujton Ditën e Gjykimit kur njerëzit , duke qëndruar para All-llahut, do të japin llogari për veprat e tyre .
Ruku'ja - përkulja , nënkupton falenderimin ndaj Krijuesit , për të mirat që i gëzojmë dhe përulshmërin para Madhëris së Tij . Sexhdeja - lëshimi i fytyrës në tokë , është shprehje e thellë e përulshmërisë dhe e nënshtrimit ndaj All-llahut xh.sh. Në sexhde njeriu është më afër All-llahut xh.sh.
Namazet farz , vaxhib dhe sunnet
Muslimani e ka për detyrë të domosdoshme farz, që gjatë ditës e natës të falë pesë namaze, e që janë : 1. Sabuhu- katër rekate: dy sunnet dhe dy farz,
2. Dreka - dhjetë rekate : katër sunnet , katër farz dhe dy sunnet të fundit , 3. Ikindia - tetë rekate : katër sunnet dhe katër farz,
4. Akshami - pesë rekate : tre farz dhe dy sunnet dhe,
5. Jacija - trembëdhjetë rekate : katër sunnet, katër farz , dy sunnet të fundit dhe tre të vitër namazit .
Kompensimi dhe shkurtimi i namazit
Farzet e namazeve të lëshuara jemi të detyruar t'i kompensojmë , duke i falur ato . Sunneti i ikindisë dhe i jacisë ndonjëherë mund të mos falet , pra të lihet Nëse jemi udhëtarë - mysafirrë në largësi prej më se 86 km., farzet prej katër rekateve mund t'i shkurtojmë në dy rekate .
Kuptimi i namazit
Namazi , si edhe çdo dispozitë tjetër islame , ka kuptimin e tij të dyfishtë: ta nxisë njeriun në falënderimin e All-llahut xh.sh dhe në kryerjen e veprave të mira fisnike dhe ta ndalojë nga veprat dhe mendimet e këqija.
All-llahu xh.sh thotë:
"Ti lexo atë që po të shpallet nga libri (Kur'ani), fal namazin, vërtet namazi largon nga të shëmtuarat dhe të irituarat, e përmendja e All-llahut është më e madhja (e adhurimeve);
All-llahu e di ç'punoni ju." (El - Ankebut, 45)
"(Ai ndihmon) Ata të cilët kur Ne u mundësojmë vendosjen në tokë, e falin namazin, japin zeqatin, urdhërojnë për të mirë dhe largojnë prej të keqes. All-llahut i takon përfundimi i çështjeve." (El - Haxhxh, 41)
Muhammedi alejhisselam namazin e ka krahasuar me lumin andaj ka thënë: "Ç'mendoni, sikur ndokush prej jush të kishte një lum para dyerve, e të lahej në të për çdo ditë nga pesë herë...? Kështu ndodh edhe me pesë namazet gjatë ditës e natës. All-llahu me to i shlyen mëkatet e mu'minit".
Njeriu që rregullisht e fal namazin, duke qenë i vetëdijshëm për qëllimin dhe përmbajtjen e tij, patjetër të jetë i pastër shpirtërisht dhe moralisht. Ai që vazhdimisht mendon në Zotin, mendon edhe në veprat e mira e të ndershme. Një njeri i tillë është më tepër qenie shpirtërore sesa fizike. Ai është i zbukuruar me virtytet më të mira. Për të tillët All-llahu xh.sh. thotë:
"O ti shpirt i bindur plotësisht!
Kthehu te Zoti yt i vetëkënaqur e i pranuar!
Hyn në turmën e robërve të Mi!
Dhe hyn në Xhennetin Tim!" (El Fexhër, 27-30)
Namazi është qetësi shpirtërore. Ndërkaq shpirtërisht i qetë mund të jetë vetëm mu'mini i cili nuk mburret e nuk krenohet me të mirat e kësaj bote, duke e ditur se ato janë mëshirë dhe provë e Zotit.
Namazi për mu'minin është dritë e cila ia shëndrit rrugët e së vërtetës dhe e shpie në lumturi në të dyja botërat. Ai është dëshmi e besimit të sinqertë dhe e cilësive të larta morale të besimtarit.
Muhammedi alejhisselam thotë:
"Gëzimi im më i madh është në namaz".
"Atë që namazi nuk e largon nga punët e këqija, ai edhe më tepër e largon nga mëshira e Zotit".
Mospërfillja e namazit
Namazi i disave vetëm nga pamja e jashtme është namaz. Mendimet e tyre rëndom janë të drejtuara në gjëra dhe sende të tjera. Ata konsiderojnë se namazi është vetëm "borxh ndaj All-llahut", të cilin gjithsesi duhet ta paguajnë. Falja e këtillë e namazit është e paqëllimtë dhe e pakuptimtë. Në Kur'an për këtë thuhet:
"Pra shkatërrim është për ata që falen, të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm." (E-Ma'un, 4-5)
Ndërsa Pejgamberi i All-llahut na e tërheq vërejtjen duke na thënë se prej namazit do të pranohet, aq sa kemi qenë të pranishëm me mend në të
Lëshimi i namazit
Lëshimi - mosfalja e namazit paraqet mëkat të rëndë dhe mospërkulje ndaj All-llahut xh.sh. Kur'ani këtë e përshkruan me këto fjalë:
"E pas tyre (të mirëve) erdhën pasardhës të këqij, që e lanë namazin e u dhanë pas kënaqësive (trupore), e më vonë do të hidhen në çdo gjë të keqe (ose në Gaja)." (Merjem, 59)
Duke folur për këtë Pejgamberi alejhisselam ka thënë: "Gjëja e parë për të cilën njeriu do të përgjigjet në ditën e Gjykimit është namazi, e nëse ai është i mirë, të mira do të jenë edhe veprat e tjera, e nëse ai është iI keq, të këqija do të jenë edhe veprat tjera".
I Dërguari i Zotit po ashtu ka thënë: "Nuk ka fe ai që s'është i besës, as namaz pa pastërti, as fe pa namaz. Namazi për fenë është ajo që për trupin është koka".
"Ndërmjet njeriut dhe idhujtarisë - shirkut dhe mosbesimit është lëshimi i namazit".
NAMAZI DHE TË RINJTË
Për fadiletet - vlerat e mëdha të namazit, Muhammedi alejhisselam i ka urdhëruar të gjitha gjeneratat e muslimanëve, deri në Ditën e Gjykimit, që namazin ta konsiderojnë detyrë të vetën parësore dhe t'i mësojnë fëmijët e tyre që nga mosha shtatë vjeqare ta kryejnë rregullisht këtë detyrë të madhe islame, ndaj ka thënë:
"Urdhëroni fëmijët tuaj të falin namazin kur t'i mbushin shtatë vjet, e kur t'i mbushin dhjetë, atëherë nëse këtë e refuzojnë, bëhuni edhe të ashpër".
Namazi i përbashkët dhe vetëm
Për namazin me xhemat Muhammedi alejhisselam thotë: "se është më i mirë tek All-llahu xh.sh për njëzet e pesë shkallë nga namazi i falur vetmas".
Namazi në xhemat e zhvillon ndenjën e vëllazërisë, dashurisë dhe afrimit të ndërsjellë.
Muslimanët duhet të ndjehen si anëtarë të një familje, gjë që më së miri arrihet nëpërmjet namazit të përbashkët. Namazi i përbashkët mund të falet edhe në rrethin familjar, e mund të falin edhe vetëm dy anëtarë, p.sh. burri dhe gruaja etj.
Namazi i xhumasë është namaz i domosdoshëm javor, i cili falet bashkërisht të premteve në kohën e drekës. Namazin e xhumasë, në vend të drekës mund ta falin edhe gratë. Kjo në veqanti është e preferueshme për shkak të dëgjimit të hutbes dhe përcjelljes së porosive të saj te anëtarët e tjerë të familjes.
Namazi i xhumasë ka dhjetë rekate: Katër sunnet, dy farz dhe katër sunnet.
Namazi i xhenazes , i falet muslimanit dhe muslimanes së vdekur. Ai është farzi kifaje, do të thotë, detyrë e përbashkët e të gjithë muslimanëve të xhematit përkatës.
Namazi Bajramit është vaxhib për meshkujt. Falet dy herë në vit, në Bajramin e Ramazanit dhe në Bajramin e Kurbanit. Ka dy rekate.
Namazin e xhumasë, të xhumasë dhe të bajramit për borxh e kanë ta falin vetëm, meshkujt.
Gratë dhe xhemati
Parimisht, të gjitha detyrat islame janë të obliguar t'i kryejnë edhe meshkujt edhe femrat. Kështu edhe gratë mund të shkojnë në xhemat dhe meshkujt nuk kanë të drejtë t'i ndalojnë. Muhammedi alejhisselam thotë:
"Mos i ndaloni robëreshat e All-llahut të mos shkojnë në xhami".
Ato nuk mund të hyjnë në xhami dhe të falen vetëm gjatë kohës së hajdit dhe nifasit (menstruacionit dhe lehonisë).
Higjena e namazit
Higjena e namazit ndahet në fizike dhe shpirtërore. Higjena fizike përbëhet nga larja dhe pastrami I tërë trupit , ose vetëm nga marrja e abdestit - larjes së gojës, hundës, fëtyrës, duarve deri të bërrylat, prekjes së kokës, qafës dhe veshëve (mes'h), larjes së këmbëve deri mbi nyjet. Po nuk ruhet abdesti i mëparshëm, duhet të merret abdest për çdo namaz.
ABDESI
Nje nga obligimet e Faljes, per besimtarin eshte abdesi, apo pastrimi i pjesshem.
Si te marrim abdes?
Pasi qe te vendosim per te marre abdes themi Bismilahi-Rrahmani-Rrahim.
Me pas:
Lajme duart rreth shuplakes tre here duke ferkuar mire deri ne kyçe.
shperlajme gojen dhe hundet tre here
pastrojme fytyren gjithashtu tre here (pastrimi te jete i plote, deri poshte gushes)
pastrojme dy duart gjithashtu deri ne pjesen e siperme te berrylit duke filluar prej te djathtes.
Te njejten gje bejme dhe me doren e majte
me dore te lagur lagim pjesen e siperme te kokes .
me duar te lagura i pastrojme veshet.Pastrimin e vesheve e bejme duke prekur me gishtin tregues brendine e tyre e me te madhin pjesen e jashtme te vesheve.
Pastaj pastrojme dy kembet deri mbi kyce duke pasur kujdes qe te mos leme asnje pjese pa lagur (fillojme me te djathten dhe me pas te majten).
Pas larjes themi Elhamdulilah (Falenderimi i qofte Allahut).
------------------------------------------------------------------------------
Uji me te cilin merret abdes (disa sqarime).
- Duhet te jete i paster.
- Nuk lejohet qe te merret abdes me uje te ndotur.
- Nuk lejohet te merret abdes me uje ne te cilin ka pire derri apo kane ndotur kafshet.
- Uji i detit, liqenit, lumenjve apo vendeve qe uji qarkollon eshte I LEJUAR.
- Uji eshte i lejuar kur nuk vjen ere (ndotjeje), eshte pa ngjyre (dmth nuk ka pisllek ne te).
--------------------------------------------------------------------------------
Cfare e prish Abdesin?
- Abdesi prishet kur njeriu fle në gjume.
- Kryen nevojave personale .
- Nxjerrja e gazrave.
- Ngrenia e mishit te deves.
Me pastrimin e domosdoshëm për namaz nënkuptohet pastrimi i tërë trupit, rrobave dhe vendit ku do të falemi.
Namazi dhe higjena e përgjithshme është detyrë e domosdoshme fetare e urdhëruar me Kur'an dhe Hadith. All-llahu xh.sh. thotë:
"Të pyesin ty për menstruacionin (hajdin). Thuaj: "Ajo është gjendje e neveritur, andaj largohuni prej grave gjatë menstruacionit dhe mos iu afroni atyre (për marëdhënie) derisa të pastrohen. E kur të pastrohen, atëherë afrohuni atyre ashtu siç u ka lejuar All-llahu. All-llahu i do ata që pendohen, dhe ata që ruhen prej punëve të ndyta e të neveritshme." (El Bekare, 222)
Secila dispozitë islame krahas domethënies së saj të jashtme, ka edhe kuptimin dhe përmbajtjen e saj të brendshme. Kështu edhe abdesti, përveq pastërtisë fizike, ka edhe atë morale - shpirtërore. Kjo është larja simbolike nga mëkatet, nga mendimet dhe qëllimet e irituara. Në këtë qëndron kuptimi bazor i tij. All-llahu xh.sh thotë:
"Mos iu qas asaj për të cilën nuk kë njohuri, pse të dëgjuarit, të pamët dhe zemra, për të gjitha këto ka përgjegjësi." (El -Isra', 36)
Muhammedi alejhisselam thotë: "Sytë bëjnë zina - kurvëri me të parët epshor, veshët me të dëgjuarit, duart me të prekurit, ndërsa këmbët me të ecurit".
Për këtë shkak Pejgamberi, kur një ashab i tij e luti t'ia lexojë një dua që do të përfshinte çdo gjë, e mori dorën e tij dhe në frymën e ajetit të mësipërm lexoi: "Thuaj: të lutem, o Zot më ruaj nga e keqja e të dëgjuarit tim, nga e keqja e të pamurit tim, nga e keqja e gjuhës sime, nga e keqja e zemrës sime dhe përgjithsisht nga e keqja që rrjedh nga unë".
Abdesti është akt devotshmërie nëpërmjet të cilit muslimani përgatitet për një akt tjetër më të lartë - namazin, në mënyrë që të dëlirë shpirtin e tij nga të këqijat, dhe kështu i pastruar, me anë të ekstazës shpirtërore, t'i afrohet Krijuesit të vet - All-llahut xh.sh.
Kuptimi shëndetësor i namazit
Qëllimi parësor i namazit është që ta zhvillojë fuqinë shpirtërore të njeriut. Megjithatë në namaz as trupi nuk është lënë pasdore. Disa lëvizje të namazit, krahas domethënies së tyre shpirtërore, kanë edhe kuptimin e vet fizik. Këto lëvizje, edhe pse simbolike, shpiejnë në forcimit e trupit dhe në krijimin e baraspeshës psiko-fizike.
Vendet e faljes
Namazi nuk është i lidhur ekzkluzivisht për xhaminë. Muslimani mund të falet kudo: në shtëpi, në livadh, në auto, në aeroplan, në tren, në anije etj. Ndaj, shtëpia e muslimanit njëkohësisht është edhe xhami.
Qëndrimi ndaj namazit
Qëndrimi I sotëm I muslimanëve ndaj namazit është gati I mjerueshëm. Shumica nuk e përfillin këtë detyrë islame nga përtacia djhe moskujdesi. Një numër falet shumë rralë - vetëm gjatë muajit të Ramazanit dhe bajrameve, ndërsa të tjerët mendojnë se mund t'I afrohen Zotit edhe në mënyra të tjera.
Shqetësues është edhe fakti se shumë prindër, të cilët përkohësisht ose rregullisht I çojnë fëmijët e tyre në mësim-besimin fetar, vetë ata nuk e falin namazin, po as që I praktikojnë obligimet e tjera islame dhe kështu me shembullin e tyre personal ndikojnë negativisht në familjet e veta, në edukimin dhe sjelljen e tyre.
Porosia e All-llahut në këtë drejtim është shumë e qartë:
"Zoti juaj ka thënë: "Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem, e ata që nga mendjemadhësia i shmangen adhurimit ndaj Meje, do të hyjnë të nënçmuar në Xhehennem". (Gafir, 60)
Dhe me të vërtetë nëse njeriu nuk është i gatshëm që gjatë natës dhe ditës t'i sakrifikojë disa çaste në emër të All-llahut xh.sh., kjo atëherë pra është shenjë e sigurtë e mosbesimit - kufrit.
Muhammedi alejhisselam thotë: "Ndërmjet njeriut dhe idhujtarisë - mosbesimit është lëshimi i namazit".
Namazi në esencë është metodë e edukimit islam, i cili në zemrën e besimtarit mbjell të vërtetën dhe formon ndenjën e kontrollit dhe të pranisë së All-llahut xh.sh.